بازرسان شرکت تعاونی

بازرسان شرکت تعاونی

بازرسان شرکت تعاونی باید از شرایط عمومی و اختصاصی خاصی برخوردار باشند. از جمله شرایط عمومی می‌توان به ایمان و تعهد به اسلام یا وثاقت و امانت در اقلیت‌های دینی، نداشتن منع قانونی، محجور نبودن، و عدم سابقه محکومیت به جرائمی نظیر ارتشاء، اختلاس و کلاهبرداری اشاره کرد. همچنین، شرایط اختصاصی شامل انتخاب بازرس یا بازرسان توسط مجمع عمومی برای یک سال مالی و امکان انتخاب مجدد آنان است.

وظایف بازرسان شامل نظارت بر انطباق امور تعاونی با اساسنامه و قوانین، رسیدگی به حساب‌ها و شکایات اعضا، ارائه گزارش به مجمع عمومی و مراجع ذی‌ربط، و تذکر تخلفات به هیأت مدیره می‌باشد. بازرسان حق دخالت مستقیم در اداره امور را ندارند اما می‌توانند در جلسات هیأت مدیره بدون حق رأی شرکت کنند. در صورت مشاهده تخلفات مدیران و بی‌توجهی به تذکرات، بازرس مکلف است درخواست برگزاری مجمع عمومی فوق‌العاده را ارائه کند. مسئولیت بازرسان در قبال تخلفات خود نیز طبق قواعد مسئولیت مدنی تعیین می‌شود.

شرایط عمومی بازرسان شرکت تعاونی

اعضاي بازرس یا بازرسان شرکت تعاوني بايد واجد شرايط زير باشند:

الف- شرايط عمومي

1. ايمان و تعهد به اسلام (در تعاونيهاي متشکل از اقليتهاي ديني شناخته شده در قانون اساسي، شرط وثاقت و امانت)
2. نداشتن منع قانوني و محجور نبودن
3. عدم عضويت در گروههاي محارب و عدم ارتکاب جرائم عليه امنيت کشور و عدم محکوميت به جعل اسناد
4. عدم سابقه محکوميت به ارتشاء، اختلاس، کلاهبرداري، خيانت در امانت، تدليس، تصرف غيرقانوني در اموال دولتي و ورشکستگي به تقصير.

ب- شرايط اختصاصي

اعضاي هيأت مديره شرکت و مدير عامل و بازرسان تعاونی علاوه بر شرايط عمومي فوق بايستي داراي شرايط اختصاصي زير باشند :

انتخاب بازرسان شرکت تعاونی

مجمع عمومی عادي و یا بطور فوق العاده يک نفر از اشخاص حقيقی يا حقوقی را براي مدت يک سال مالی به عنوان بارزس/بازرسان انتخاب مي کند. انتخاب مجدد آنان بلامانع است. (تعداد بازرسان عدد فرد باشد. مثلا يک يا سه نفر).

مقررات بازرسان شرکت تعاونی

1- مجمع عمومی عادی بازرس یا بازرسانی را برای مدت دو سال مالی انتخاب می کند.

2-  انتخاب مجدد بازرسان شرکت بلامانع است.

حق الزحمه و پاداش بازرس یا بازرسان با تصویب مجمع عمومی تعیین می گردد:

جایگزینی بازرس علی البدل بجای بازرس اصلی

در صورت فوت یا ممنوعیت قانونی و یا استعفای بازرس یا بازرسان اصلی هیأت مدیره مکلف است. ظرف ده روز بازرس یا بازرسان علی البدل را به ترتیب اولویت آراء برای بقیه مدت دعوت نماید.

وظایف بازرسان در شرکت تعاونی

وظایف بازرس یا بازرسان شرکت به شرح زیر است:

نظارت مستمر بر انطباق نحوه اداره امور تعاونی و عملیات و معاملات انجام شده با اساسنامه

قوانین و مقررات و دستورالعملهای مربوطه رسیدگی به حسابها، دفاتر، اسناد، صورتهای مالی از قبیل ترازنامه و حسابهای عملکرد و سود و زیان،بودجه پیشنهادی و گزارشات هیأت مدیره به مجمع عمومی

• رسیدگی به شکایات اعضاء
• ارائه گزارش به مجمع عمومی و مراجع ذیربط

تذکر کتبی تخلفات موجود در نحوه اداره امور تعاونی به هیأت مدیره و مدیر عامل و تقاضای رفع نقص.

استعفا بازرس

در شرکت‌های تعاونی، رکن بازرسی به منظور حفظ تداوم نظارت بر عملکرد هیئت مدیره از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل، قانون‌گذار شرایطی مانند استعفا بازرس اصلی را پیش‌بینی کرده است. در صورت استعفا، فوت، یا سلب شرایط بازرس اصلی، وظایف نظارتی متوقف نمی‌شود؛ بلکه بازرس علی‌البدل شرکت که هم‌زمان با بازرس اصلی توسط مجمع عمومی عادی انتخاب شده است، فوراً جایگزین او شده و مسئولیت‌های نظارتی را تا پایان دوره مالی بر عهده می‌گیرد.

این سازوکار تضمین می‌کند که شرکت تعاونی در هیچ مقطعی بدون نهاد نظارتی باقی نماند و حقوق اعضا همواره محفوظ باشد.

ماده ۱۳۲ قانون شرکت‌های تعاونی

ماده ۱۳۲ قانون شرکت‌های تعاونی به قانون سابق مصوب سال ۱۳۵۰ تعلق دارد که امروزه توسط “قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران” مصوب ۱۳۷۰ نسخ شده است. این ماده به مسئولیت کیفری بازرسان می‌پرداخت و مقرر می‌داشت هر بازرسی که عالمانه در گزارش خود به مجمع عمومی، اطلاعاتی خلاف واقع ارائه دهد یا چنین اطلاعاتی را تصدیق کند، به مجازات‌های مقرر در قانون محکوم خواهد شد. اگرچه این ماده مشخصاً دیگر کاربرد ندارد، اما مفهوم مسئولیت کیفری بازرس شرکت در قوانین فعلی نیز وجود دارد و بازرسان در قبال گزارش‌های خود مسئولیت قانونی دارند. باید با دقت و صداقت کامل وظایف خود را انجام دهند.

مدت انتخاب بازرسان شرکت تعاونی

برخلاف مدیران شرکت‌های سهامی که برای دوره‌های دو ساله انتخاب می‌شوند، مدت انتخاب بازرسان شرکت تعاونی کوتاه‌تر و مشخص است. طبق ماده ۴۰ قانون بخش تعاونی، مجمع عمومی عادی بازرس یا بازرسان را برای مدت یک سال مالی انتخاب می‌کند. این مدت یک‌ساله به بازرس اجازه می‌دهد تا عملکرد هیئت مدیره را در یک چرخه کامل مالی بررسی کرده و گزارش خود را به مجمع عمومی سالانه ارائه دهد. البته انتخاب مجدد بازرس برای دوره‌های بعدی بلامانع است و در صورتی که اعضای تعاونی از عملکرد او رضایت داشته باشند، می‌توانند او را برای سال مالی جدید نیز ابقا کنند.

چه اشخاصی نمی‌توانند بازرس شرکت تعاونی شوند؟

قانون‌گذار برای حفظ استقلال و بی‌طرفی بازرسان، محدودیت‌هایی را برای انتخاب آن‌ها در نظر گرفته است. پاسخ به این سوال که چه اشخاصی نمی‌توانند بازرس شرکت تعاونی شوند، در ماده ۴۲ قانون بخش تعاونی با ارجاع به ماده ۱۴۷ لایحه اصلاحی قانون تجارت مشخص شده است. بر این اساس، افراد زیر از تصدی سمت بازرسی در شرکت‌های تعاونی منع شده‌اند:

• محجورین و کسانی که حکم ورشکستگی آن‌ها صادر شده است.
• افرادی که به دلیل ارتکاب جرائم خاصی، از حقوق اجتماعی محروم شده‌اند.
• مدیران و مدیرعامل شرکت تعاونی.
• بستگان سببی و نسبی مدیران و مدیرعامل تا درجه سوم از طبقه اول و دوم.
• هر شخصی که خود یا همسرش از مدیران یا مدیرعامل شرکت حقوق موظف دریافت می‌کند.

تعداد بازرسان تعاونی باید چند نفر باشند؟

قانون‌گذار با توجه به تعداد اعضای شرکت، تعداد متفاوتی برای بازرسان در نظر گرفته است. در پاسخ به این سوال که تعداد بازرسان تعاونی باید چند نفر باشند، باید گفت که طبق ماده ۳۹ قانون بخش تعاونی، اگر تعداد اعضای تعاونی ۵۰ نفر یا کمتر باشد، انتخاب یک بازرس اصلی و یک بازرس علی‌البدل کافی است. اما در تعاونی‌های با بیش از ۵۰ عضو و همچنین در اتحادیه‌های تعاونی، شرکت موظف است هیئت بازرسی متشکل از سه بازرس اصلی و یک بازرس علی‌البدل انتخاب نماید. این افزایش تعداد بازرسان در شرکت‌های بزرگ‌تر، با هدف تقویت نظارت و اطمینان از بررسی دقیق‌تر عملکرد مالی و اجرایی شرکت صورت می‌گیرد.

گزارش بازرسان شرکت تعاونی

یکی از اصلی‌ترین وظایف بازرسان، تهیه و ارائه گزارش به مجمع عمومی است. گزارش بازرسان شرکت تعاونی باید یک تحلیل جامع و بی‌طرفانه از وضعیت مالی و عملکرد هیئت مدیره باشد. طبق ماده ۴۱ قانون بخش تعاونی، این گزارش شامل اظهارنظر درباره صحت و درستی ترازنامه، حساب سود و زیان، و هرگونه گزارشی است که هیئت مدیره برای ارائه به مجمع تهیه کرده است.

علاوه بر این، بازرسان مکلفند هرگونه تخلف از قوانین و مقررات یا اساسنامه شرکت تعاونی را که از سوی هیئت مدیره یا مدیرعامل مشاهده کرده‌اند، به مجمع عمومی گزارش دهند. این گزارش باید حداقل ده روز قبل از تشکیل مجمع عمومی عادی، جهت بررسی به هیئت مدیره تحویل داده شود تا سهامداران با آگاهی کامل در مجمع تصمیم‌گیری کنند.

چگونگی حق دخالت بازرسان در اداراه امور تعاونی و حضور در جلسات مدیران

بازرس یا بازرسان حق دخالت مستقیم در اداره امور تعاونی را نداشته ولی می توانند بدون حق رأی در جلسات هیأت مدیره شرکت کنند. و نظرات خود را نسبت به مسائل جاری تعاونی اظهار دارند.

در چه مواقعی بازرس گزارش خود را به مجمع عمومی میرساند؟

در صورتی که بازرس یا بازرسان تشخیص دهند. که هیأت مدیره و یا مدیر عامل در انجام وظایف محوله مرتکب تخلفاتی گردیده است. و به تذکرات آنان ترتیب اثر نمی دهند.

باید موضوع را به مجمع عمومی برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم لازم گزارش دهند.

نحوه رسیدگی به تخلفات مدیران تعاونی توسط بازرسان

در صورتيکه هر يک از بازرس یا بازرسان تشخيص دهد که هيئت مديره و يا مديرعامل در انجام وظايف محوله مرتکب تخلفي شده و به تذکرات ترتيب اثر نمي دهند، مکلف است از هيئت مديره تقاضاي برگزاری مجمع عمومی فوق العاده براي رسيدگی به گزارش خود را بنمايد.

بازرس/ بازرسان نسبت به تخلفاتی که در انجام وظايف خود مرتکب مي شود.  طبق قواعد و شرایط عمومی مربوط به مسئوليت مدنی مسئول است.

مقاله جامع شرایط انتخاب بازرسان شرکت سهامی خاص و عام پیشنهاد می شود. مطالعه کنید.