طبقه بندی شرکت های تعاونی
متأسفانه در قوانین و مقررات ناظر بر شرکتهای تعاونی طبقه بندیهای متفاوتی از انواع شرکتهای تعاونی ارائه گردیده است، که این تفاوتها بر آثار حقوقی مترتب بر این شرکت ها تاثیر خواهد گذاشت.
طبقه بندی تعاونی به دو نوع تعاونی تولید و تعاونی مصرف
طبق قانون تجارت ثبت شرکت تعاونی به دو نوع تعاونی تولید و تعاونی مصرف طبقه بندی شده بودند، لیکن ماده ۱۸ قانون شرکتهای تعاونی (۱۳۵۰)، شرکت های تعاونی را به شرح ذیل طبقه بندی کرده است:
الف – رشته کشاورزی، شامل تعاونیهای کشاورزی و روستایی
ب – رشته مصرف، شامل تعاونیهای مصرف کنندگان ،مسکن، اعتبار و آموزشگاهها
ج – رشته کار و پیشهف شامل تعاونیهای کار، تعاونیهای حرف و صنایع دستی، تعاونی های صنایع کوچک ، تعاونیهای تهیه و توزیع، تعاونیهای مشاغل آزاد و تعاونیهای صیادان.
در تبصره ماده ۱۸ قانون مزبور شرکت تعاونی کارگری این چنین تعریف شده است:
هر یک از شرکتهای تعاونی در رشته های مصرف یا کار و پیشه که با عضویت کارگران و سایر کارکنان صنایع و خدمات و حرف
تشکیل شود. و حداقل سه چهارم اعضای شرکت نزد سازمان بیمههای اجتماعی بیمه باشند، شرکت تعاونی کارگری خوانده میشوند.
طبقه بندی شرکت های تعاونی درقانون بخش تعاونی اقتصاد
و قانون بخش تعاونی اقتصاد (۱۳۷۰) بدون ارایه طبقه بندی مشخص، تعاونی ها را به دو نوع شرکت های تعاونی تولیدی و توزیعی طبقه بندی کرده است:
الف – تعاونی تولید، شامل تعاونیهایی است که در امور مربوط به کشاورزی، دامداری، دامپروری، پرورش و صید ماهی، شیلات صنعت، معدن، عمران شهری و روستایی و عشایری و نظایر اینها فعالیت مینماین.د (ماده 26 )
ب – تعاونی توزیع، شامل تعاونیهایی که نیاز مشاغل تولیدی و یا مصرف کنندگان عضو خود را در چارچوب مصالح عمومی و به منظور کاهش هزینه ها و قیمتها تامین می نمایند. (ماده ۲۷)
طبقه بندی شرکت تعاونی از لحاظ موضوع فعالیت و تعداد اعضاء
در دستورالعمل تشکیل تعاونی ها، شرکتهای تعاونی از دو جنبه موضوع فعالیت شرکت تعاونی و تعداد اعضاء طبقه بندی کرده است.
الف – از جنبه موضوع فعالیت
شرکت های تعاونی تولید و شرکتهای تعاونی توزیع طبق همان تعاریف مندرج در قانون بخش تعاونی.
در تبصره ماده ۱ دستور العمل تشکیل تعاونیها تشکیل و ثبت شرکت تعاونی با تعدد موضوع فعالیت نیز مجاز شناخته شده است.
از جنبه تعداد اعضاء
1-شرکت تعاونی عام
شرکتی که عضویت در آن برای همه آزاد بوده و موسسین یا شرکت باید برای تامین قسمتی از سرمایه اولیه و یا افزایش سرمایه شرکت، سهام آن را به عموم عرضه کنند. حداقل اعضاء این گونه تعاونیها ۵۰۰ نفر خواهد بود.
2-شرکت تعانی خاص
شرکتی که عضویت در آن منحصراً برای گروهی از قبیل: کارگران، کارمندان، کشاورزان، دانشجویان ،ایثارگران ،زنان، مشاغل خاص و نظیر اینها آزاد باشد و محدودیتی برای عضویت وجود ندارد.
3-شرکت تعاونی بزرگ
شرکتهای تعاونی با بیش از ۵۰۰ عضو و اتحادیههایی که تعداد اعضای تعاونی های عضو آنها جمعاً بیش از ۲۰۰۰ عضو باشند.
4-شرکت تعاونی مصرف
حداقل اعضاء در این گونه شرکتهای تعاونی باید ۲۵۰ نفر باشد.
5- شرکت تعاونی مسکن
حداكثر تعداد اعضاء در شرکت تعاونی مسکن ۵۰۰ نفر است.
در قانون اصلاح موادی از قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجراء سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم (٤٤) قانون اساسی نوع دیگری از شرکت تعاونی بنام تعاونی فراگیر ملی معرفی گردیده که خاصی از جامعه میباشد. در ماده ۱ قانون مزبور این شرکت این چنین تعریف شده است:
شرکت تعاونی فراگیر ملی: نوعی تعاونی متعارف یا سهامی عام است. که برای فقرزدایی از سه دهک پائین درآمدی تشکیل میشود. عضویت سایر افراد در این تعاونی آزاد است ولی در بدو تشکیل حداقل هفتاد درصد (۷۰%) اعضاء آن باید از سه دهک پائین درآمدی باشند.
از طرفی، طبق بندی دفتر آمار و اطلاعات وزارت تعاون شرکتهای تعاونی در ۱۳ گرایش ذیل میتواند تشکیل گردد:
1- کشاورزی؛
2-صنعتی؛
3-معدنی ؛
4-عمرانی ؛
5-فرش دستباف؛ مشتمل بر تولید فرش دستباف و تأمین نیاز تولید کنندگان فرش دستباف
6-خدمات؛ مشتمل بر تعاونیهای اشتغالزای خدماتی و تعاونی های تأمین نیاز مشاغل خدماتی
7- تأمین نیاز تولیدکنندگان؛ مشتمل بر تولیدکنندگان بخش کشاورزی، تولیدکنندگان رشته های صنعتی، صنوف تولیدی و خدمات فنی
8- تأمین نیاز مصرف کنندگان؛ مشتمل بر تعاونیهای مصرف کارمندی، مصرف کارگری، مصرف محلی، مصرف آزاد، مرزنشینان، صنوف توزیعی
9 – حمل و نقل؛ مشتمل بر تعاونیهای اشتغالزای حمل و نقل و تعاونی های تأمین نیاز خودرو داران( کامیون وانت ، تاکسی ،)
10-مسکن؛ مشتمل بر تعاونیهای مسکن کارگری، کارمندی و آزاد
11-اعتبار؛ مشتمل بر تعاونیهای اعتبار کارگری، کارمندی و آزاد
۱۲- مصرف آموزشگاهی
13-چند منظوره
