تعریف شرکت تعاونی
در تعریف شرکت تعاونی نوعی سازمان اقتصادی و اجتماعی است که بین افراد هم‌صنف و با هدف کاهش بی‌عدالتی اجتماعی و افزایش مشارکت اقتصادی شکل می‌گیرد. این شرکت‌ها در زمینه تولید و توزیع کالا و خدمات فعالیت می‌کنند. باید از ارکان خاصی مانند مجمع عمومی و هیأت مدیره برخوردار باشند. همچنین، این نوع شرکت‌ها به افراد امکان می‌دهند تا با همکاری و مشارکت برابر، به دنبال منافع مشترک خود باشند.
نکات کلیدی در مورد شرکت های تعاونی
- شرکت تعاونی چیست؟ به معنای مشارکت افرادی است که با هم صنف هستند و برای تولید و توزیع کالا و خدمات همکاری می‌کنند.
- هدف اصلی تشکیل شرکتهای تعاونی، کمک به کاهش بی‌عدالتی اجتماعی و افزایش مشارکت اقتصادی اعضا است.
- این نوع شرکت‌ها می‌توانند به دو دسته اصلی تقسیم شوند: شرکتهای تعاونی تولیدی و شرکتهای تعاونی توزیعی.
- همه اعضای شرکتهای تعاونی دارای حق رأی برابر هستند و تأثیری در سهم خود ندارند.
- به دلیل ساختار مشارکتی، این شرکت‌ها به اعضای خود اجازه می‌دهند که در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند.
- شرکتهای تعاونی دارای ارکان مشخصی مانند مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرسان می‌باشند.
- قانون تجارت ایران تعریف مشخصی از شرکتهای تعاونی و شرایط تشکیل آنها ارائه کرده است.
بخش اوّل:
سابقه تاریخی و سیر قانونی شرکت تعاونی
تعاون با کمک متقابل از دوران باستان نزد ایرانیان از خصال حسنه و کردار نیک بوده و این طرز تفکر موجب شده که آنان به هنگام بروز مشکلات اقتصادی و اجتماعی به کمک هم شتافته و یکدیگر را یاری و مساعدت نمایند. در اسلام به تعاون و تقوی تأکید شده و خداوند در سوره مائده آیه شریفه ۲ میفرماید: «تَعاوَنُوا عَلَى البر والتقوى ولا تَعَاوَنُوا عَلَى الإثم و العدوان… )) و باید شما در نیکوکاری و تقوی به یکدیگر کمک کنید نه بر گناه و ستمکاری.
نهضت تعاون
نهضت تعاون با ثبت و تشکیل شرکت تعاونی مصرف در انگلستان در پاییز سال ۱۸۴۴ یعنی حدود ۱۵۰ سال پیش آغاز گردید، چنانچه ۲۸ کارگر بافنده انگلیسی در شهر (( لانکا شایر)) با کمک هم فروشگاهی به نام نهضت پیشروان «راچدل» را افتتاح نمودند. کالای مورد نیاز خود را از فروشگاه مزبور به طور نقدی خریداری کرده و نهایتاً سود حاصله را در پایان سال مالی به میزان خرید هر عضو تقسیم میکردند.
اولین اصول شرکت تعاونی
اعضای تعاونی مذکور جهت پیشرفت فکر تعاون اولین اصول شرکت تعاونی چیست؟ را به شرح زیر اعلام نمودند:
1- آزادی عضویت در شرکتهای تعاونی 2 – رعایت جانب بی طرفی در امور سیاسی و مذهبی 3 – خرید و فروش به طور نقدی با صحت عمل و بدون تقلب 4 – محدودیت در پرداخت سود سهام 5 – فروش اجناس مرغوب و به قیمت روز 6 – آموزش اصول تعاونی به اعضاء 7 – اتخاذ تصمیم در امور شرکت تعاونی با اعطاء حق رأی برای هر عضو بدون در نظر گرفتن تعداد سهام 6 – تقسیم مازاد برگشتی با توجه به حجم معاملات هر عضو.
اتحادیه بین المللی تعاون
در سنوات بعد اتحادیه بین المللی تعاون با شرکت نمایندگان تعاونی های کشورهای مختلف در سال ۱۸۹۵ در شهر لندن تشکیل گردید، اساسنامه اتحادیه مزبور سال بعد در کنگره ای که در شهر پاریس برگزار شد. به تصویب نهایی رسید و اتحادیه رسماً اعلام موجودیت نمود.
مرکز اصلی اتحادیه بین المللی تعاون کجاست؟
مرکز اصلی اتحادیه بین المللی تعاون در شهر لندن دایر شد. دفاتری نیز در آسیا (هندوستان) و آفریقا (تانزانیا) ایجاد گردید. اتحادیه بین المللی تعاون در سپتامبر ۱۹۶۶ کنگره ای را در شهر وین تشکیل داد.
اصول چهارگانه بین المللی تعاون
اصول چهارگانه بین المللی تعاون را به شرح زیر اعلام نمود:
- اصل آزادی عضویت
- اصل اداره دموکراتیک
- اصل محدودیت سود سهام
- اصل تقسیم مازاد برگشتی تخفیف.
نهضت شرکت تعاون چیست؟ در زمینه های مختلفی از قبیل تعاونی های مصرف، تعاونی های کشاورزی و وسایل و نیازمندیهای زراعتی، خانه سازی و مسکن و تعاونیهای بیمه تحول یافته و به تمام رشته های اقتصادی تسری نمود.
قانون تجارت مصوب سالهای ۱۳۰۳ و ۱۳۰۴ موضوع شرکت تعاونی را پیش بینی نمود. و قانون مصوب سال ۱۳۱۱ در مبحث هفتم از ماده ۱۹۰ تا ۱۹۴ به شرکتهای تعاونی تولید و مصرف پرداخته است.
سیر تکاملی قوانین و مقررات شرکتهای تعاونی
قوانین و مقررات شرکتهای تعاونی از سال ۱۳۰۳ تا سال ۱۳۵۰ سیر تکاملی خود را طی نمود. تا اینکه در ۱۶ خرداد ماه سال ۱۳۵۰ قانون شرکتهای تعاونی تصویب و با اصلاحاتی در سالهای ۱۳۵۲ و ۱۳۵۴ و ۱۴۹ ماده بر شبکههای تعاونی کشور حاکم گردید. در سال ۱۳۵۶ وظایف وزارت تعاون به وزارت بازرگانی محول شد.
متعاقباً وظایف امور روستاها با نظارت وزارت کشاورزی اداره گردیده و بخش عشایری امور روستاها از وزارت کشاورزی به وزارت جهاد سازندگی واگذار شده و تحت نظارت سازمان امور عشایری کشور به وظایف قانونی خود عمل مینماید.
در سال ۱۳۶۵ طرح قانونی بخش تعاونی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران که در اصل ۴۴ قانون اساسی بدان اشاره شده است. تهیه و به مجلس شورای اسلامی تقدیم گردید، طرح مذکور پس از تصویب تحت عنوان(( قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران)) مشتمل بر ۷۱ ماده و ۵۰ تبصره شامل شرکتهای تعاونی، اتحادیه تعاون، اتاق تعاون، وزارت تعاون در تاریخ 24/6/1370 به تأیید شورای نگهبان رسیده و مطابق ماده ۷۱ قانون مذکور کلیه قوانین و مقررات مغایر با این قانون ملغی گردیده است.
دلیل تشکیل وزارت تعاون
به موجب ماده ۶۵ قانون بخش تعاونی اقتصادی جمهوری اسلامی ایران وزارت تعاون به منظور اعمال نظارت دولت در اجرای قوانین و مقررات مربوط به بخش تعاونی و حمایت و پشتیبانی از این بخش تشکیل گردیده که وظایف و اختیارات آن طی ۲۹ بند در ماده ۶۶ قانون فوق پیش بینی شده است.
به موجب ماده واحده مصوب 24/7/1370 سازمان مرکزی تعاون روستایی وابسته به وزارت کشاورزی ( با دارا بودن کلیه وظایف و اختیارات مندرج در مقررات مربوط به سازمان) از قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مستثنی و کماکان تابع وزارت کشاورزی می باشد.
مطابق قانون انتقال کلیه وظایف مربوط به تأسیس ، اداره و نظارت تعاونیها و اتحادیه های فرش دستباف روستائی، به وزارت جهاد سازندگی از مصوب 23/11/1373 کلیه امور مربوط به تأسیس ،اداره سیاست گذاری، انجام مراحل ثبت ، هدایت و نظارت بر فعالیت تعاونیها و اتحادیههای فرش دستباف روستایی به وزارت جهاد سازندگی، محول گردیده است،
تا وزارت مذکور با امکانات موجود خود نسبت به انجام آن وظایف اقدام نماید. ضمناً کلیه تعاونیها و اتحادیه های فرش دستباف که تاکنون تأسیس شده اند. نیز مشمول قانون مذکور می باشند.
- شرکتهای تعاونی تولیدی: این نوع شرکت‌ها به منظور تولید کالا و خدمات تشکیل می‌شوند. اعضای این شرکت‌ها معمولاً افرادی هستند که در یک صنعت خاص فعالیت می‌کنند. با همکاری یکدیگر به تولید محصولات می‌پردازند.
- شرکتهای تعاونی توزیعی: این شرکت‌ها به منظور توزیع کالا و خدمات به اعضا و مشتریان تشکیل می‌شوند. هدف اصلی این نوع شرکت‌ها تأمین نیازهای اعضا و ارائه خدمات به آنها است.
علاوه بر این دو دسته اصلی، شرکتهای تعاونی می‌توانند در زمینه‌های مختلفی مانند مسکن، کشاورزی، خدمات اجتماعی و غیره نیز فعالیت کنند. به طور کلی، هدف اصلی تمام شرکت تعاونی چیست؟ کاهش بی‌عدالتی اجتماعی و افزایش مشارکت اقتصادی اعضا است.
ارکان شرکتهای تعاونی
ارکان شرکتهای تعاونی دارای ارکان مشخصی هستند که شامل:
- مجمع عمومی: جایی که اعضا تصمیمات کلیدی را اتخاذ می‌کنند.
- هیأت مدیره: مسئول مدیریت و اجرای تصمیمات مجمع عمومی.
- بازرسان: نظارت بر فعالیت‌های مالی و اجرایی شرکت.
این ساختار به اعضا این امکان را می‌دهد که در تصمیم‌گیری‌ها مشارکت کنند و از حقوق برابر برخوردار باشند.
1. تعداد اعضا
حداقل تعداد اعضای یک شرکت تعاونی معمولاً باید بین 7 تا 10 نفر باشد. این افراد باید هم‌صنف یا دارای تناسب مشابه باشند.
2. هدف و موضوع فعالیت
هدف شرکت تعاونی چیست؟ باید با هدف مشخصی تشکیل شود، مانند تولید، توزیع کالا، خدمات، مسکن و سایر نیازمندیهای اعضا. این هدف باید در اساسنامه شرکت قید شود.
3. تهیه اساسنامه
اعضای شرکت باید یک اساسنامه تهیه کنند که شامل مواردی مانند نام شرکت، موضوع فعالیت، حقوق و وظایف اعضا، نحوه مدیریت و ارکان شرکت (مجمع عمومی، هیأت مدیره و بازرسان) باشد.
4. ثبت شرکت
پس از تهیه اساسنامه، شرکت باید در اداره ثبت شرکت‌ها ثبت شود. این مرحله شامل ارائه مدارک لازم، مانند:
- اساسنامه
- لیست اعضا
- مدارک شناسایی اعضا
- فرم‌های مربوط به ثبت
5. اخذ مجوز
در برخی موارد، ممکن است نیاز به اخذ مجوز از نهادهای مربوطه باشد، به ویژه اگر فعالیت شرکت در زمینه‌های خاصی باشد.
6. تشکیل ارکان شرکت
پس از ثبت، شرکت باید ارکان خود را تشکیل دهد که شامل:
- مجمع عمومی: جایی که اعضا تصمیمات کلیدی را اتخاذ می‌کنند.
- هیأت مدیره: مسئول مدیریت و اجرای تصمیمات مجمع عمومی.
- بازرسان: نظارت بر فعالیت‌های مالی و اجرایی شرکت.
7. رعایت قوانین و مقررات
شرکت تعاونی چیست؟ : باید به قوانین و مقررات مربوط به فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی پایبند باشند و در صورت نیاز، گزارش‌های مالی و عملکرد خود را به مراجع ذی‌ربط ارائه دهند.
با رعایت این شرایط و مراحل، اعضای یک شرکت تعاونی می‌توانند به راحتی شرکت خود را تشکیل و ثبت کنند و از مزایای همکاری و مشارکت بهره‌مند شوند.
