وقف چیست؟
مقدمه مطالب سایت:
وقف به عنوان یکی از نهادهای حقوقی مهم در نظام حقوقی ایران و بسیاری از کشورهای اسلامی شناخته می‌شود.
برخلاف سازمانها و مؤسسات، وقف به عنوان یک نهاد حقوقی مستقل با شخصیت حقوقی خاص خود تعریف می‌شود.
این مفهوم در طول تاریخ به ویژه در سال‌های اخیر با تصریح قوانین مختلف از جمله قانون اوقاف و قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه به رسمیت شناخته شده است.
وقف به دو دسته کلی وقف عام و وقف خاص تقسیم می‌شود. وقف عام بیشتر تحت نظارت و سازماندهی دولت قرار دارد و دارای شناسنامه و پرونده در سازمان اوقاف است، در حالی که وقف خاص بر اساس اراده شخصی ایجاد می‌شود و نیازمند تشریفات خاصی نیست.
یکی از ویژگیهای مهم وقف، شناسایی شخصیت حقوقی برای آن است که این امر از گذشته‌های دور در ادیان و آیین‌های مختلف نیز مشاهده می‌شود.
اماکن مذهبی مانند آتشکده‌های زرتشتی، کنیسه‌های یهودی، کلیساهای مسیحی و مساجد اسلامی همواره از مزایای شخصیت حقوقی بهرهمند بوده‌اند.
با این حال، اعطای شخصیت حقوقی به موقوفات سوالاتی را به همراه دارد، از جمله اینکه آیا تمامی ویژگی‌ها و آثار مربوط به اشخاص حقوقی، مانند داشتن اقامتگاه مستقل، برای موقوفات نیز قابل اعمال است؟
این مسئله نیازمند بررسی دقیق‌تر و تبیین قانونی است تا بتواند به طور کامل در نظام حقوقی اجرایی شود.
معنا و تعریف وقف
بر خلاف سازمانها، مؤسسات و تشکیلات گفته شده در بالا وقف موسسه یا سازمان نیست. بلکه نهادی حقوقی است. در گذشته راجع به اصل اینکه آیا وقف دارای شخصیت حقوقی است یا خیر اختلاف نظر وجود داشت.
لکن، قانون گذار در سال ۱۳۵۴ در ماده ۳ قانون اوقاف با شناسایی شخصیت حقوقی برای وقف عام و در سال ۱۳۶۳ در ماده ۳ قانون تشکیلات و اختیارات سازمان حج و اوقاف و امور خیریه، با پذیرش شخصیت حقوقی برای وقف به طور مفهومی است .به هر گونه ابهام در این زمینه پایان داد.
اگرچه سازماندهی موقوفات از طرف دولت بیشتر متوجه وقف عام است. که به موجب آن این گونه موقوفات در اداره مربوطه در سازمان اوقاف دارای شناسنامه و پرونده هستند. در مقابل موقوفات خاص بیشتر مبتنی بر اعلام اراده شخصی بوده و لزوماً تابع تشریفات مربوط به موقوفات عام نیستند.
به هر حال وقف نسبت به مالی به شرط قبول موقوف علیه و یا قائم مقام وی و نیز قبض آن مال موضوع وقف به خودی خود موجد شخصیت حقوقی برای موقوفه مورد نظر میگردد. اگرچه نهاد وقف خاص حقوق اسلامی است لکن همۀ ادیان با عناوین مختلف تأسیسات مشابه را به رسمیت شناخته است.
مطلبی که در همین رابطه شایسته اشاره است. شناسایی شخصیت حقوقی برای پرستشگاه ها در آیین ها و ادیان گوناگون از گذشته های دور است.
ویژگیهای شخصیت حقوقی اماکن مذهبی
این اماکن همیشه از مزایای شخصیت حقوقی بهرهمند بوده و به عنوان طرف معامله با اشخاص قرار می گرفته است. آتشکده های زرتشتی، کنیسه های یهودی، کلیسا مسیحی و مساجد اسلامی و دیگر پرستشگاه ها در گذر زمان و به وسیله عرف و به تبع آن مراجع قانونی مربوطه برخوردار از ویژگیهای شخصیت حقوقی دانسته شده است.
بسیاری از اماکن مذهبی را میتوان در چهارچوب مفهوم وقف تعریف نمود. با توضیحات بالا موقوفه به محض تشکیل و تحقق شرط ،قبض، واجد شخصیت حقوقی می گردد. با این ،وجود اعطای چنین جایگاهی به موقوفه در بردارنده این ایراد است که آیا همه آثاری که برای اشخاص حقوقی به رسمیت شناخته شده و از جمله اقامتگاه مستقل را واقعاً میتوان متوجه موقوفه هم دانست؟
