تعریف شرکت تجاری و تفاوت آن با شرکت های مدنی
تعریف شرکت تجاری
قانون تجارت، تعریفی از شرکت تجاری ارائه نموده و تنها به ذکر انواع شرکت و تعریف آنها بسنده نموده است، در قانون مدنی نیز شرکت به این صورت تعریف شده است. که «شرکت، عبارتست از اجتماع حقوق مالكين متعدد در شیء واحد به نحو اشاعه» (ماده ۵۷۱ ق.م). ولی تعریفی که از شرکت، در قانون مدنی ارائه شده با تعریف شرکت تجاری همخوانی نداشته و متفاوت می باشد.
تفاوت شرکت های تجاری با شرکت های مدنی
که به چند نمونه از تفاوت شرکت¬های تجاری با شرکت¬های مدنی اشاره می¬کنیم:
الف) شرکت¬های تجاری همواره در نتیجه اختیار و اراده شرکا به وجود می¬آیند، در صورتی که قانون مدنی در ماده ۵۷۲ شرکت را به دو نوع اختیاری و قهری طبقه بندی نموده است. طبق ماده ۵۷۳ قانون مدنی، شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می¬شود یا در نتیجه عمل شرکا از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعاً در ازای عمل چند نفر و امثال آن اما شرکت قهری اجتماع حقوق مالكين است که در نتیجه امتزاج یا ارث حاصل می¬شود.
ب) مسؤلیت شرکا در شرکت¬های تجاری بر حسب نوع شرکت ممکن است به میزان سهم، محدود به سرمایه، نسبت به سرمایه و تضمین تمام سرمایه و یا مختلط باشد، در حالی که در شرکت¬های مدنی چنین مسؤلیتی وجود ندارد و مسؤلیت در امور مدنی منفرد می¬باشد.
ج) بر خلاف شرکت¬های مدنی که تقسیم سود و زیان همواره به نسبت سهم است. در شرکت¬های تجاری تقسیم سود و زیان بر اساس نوع شرکت¬ها متفاوت است و بر مبنای مسؤلیت شرکا انجام می¬گیرد.
د) شرکت¬های مدنی فاقد شخصیت حقوقی هستند. در حالی که شرکت¬های تجاری دارای شخصیت حقوقی هستند. اساتید حقوق تجارت با توجه به چهارچوب حقوقی موجود، تعاریف مختلفی از شرکت تجاری ارائه نموده¬اند.
انواع تعاریف شرکت تجاری
به عقیده دکتر ستوده تهرانی: «شرکت تجاری عبارتست از سازمانی که بین دو یا چند نفر تشکیل می¬شود که در آن هر یک سهمی به صورت نقد یا جنس یا کار خود را در بین می¬گذارند. تا مبادرت به عملیات تجارتی نموده و منافع و زبان¬های حاصله را بین خود تقسیم کنند».
بعضی دیگر از حقوقدانان به این تعریف خدشه وارد کرده و معتقدند: «این تعریف دو نقص عمده دارد که هر دو از مجموع مقررات قانون تجارت و لایحه اصلاحی قانونی ۱۳۴۷ در مورد شرکت¬های سهامی استنباط می¬شود؛ اولین نقص این است که در آن به شرکت نه به عنوان یک قرارداد بلکه به عنوان یک مؤسسه و سازمان (یک شخص حقوقی) نگریسته می-شود؛
در حالی که شرکت، پیش از هر چیز، یک قرارداد است. نقص دیگر این است که که شرکت را تنها مؤسسه یا سازمان تلقی می¬کند. که مبادرت به عملیات تجاری می¬کند. در صورتی که می¬دانیم گاه شرکت، به صرف اینکه در قالب شرکت¬هایی ایجاد شده که در ماده ۲۰ قانون تجارت ذکر شده¬اند، شرکت تجاری تلقی می¬شود، حتی اگر عمل غیر تجارتی انجام دهد.»
تعریف شرکت های تجاری از دیدگاه حقوق دانان
ایشان پس از بیان نواقص تعریف شرکت تجاری را چنین تعریف می¬نمایند: «شرکت تجاری، قراردادی است که به موجب آن دو یا چند نفر توافق می¬کنند. سرمایه مستقلی را که برای انجام مقصود خاصی تشکیل می¬گردد، اختصاص دهند. و در منافع و زیان¬های احتمالی حاصل از به کارگیری سرمایه سهیم شوند».
شرایط تشکیل شرکت های تجاری در کشور های اروپایی
تشکیل شرکت در برخی کشورها نیاز به اجتماع و توافق چند نفر ندارد. در برخی کشورهای اروپایی امکان تشکیل شرکت توسط یک فرد، یعنی یک سهامدار وجود دارد. اما در قانون تجارت ایران حداقل اعضا برای تشکیل یک شرکت در برخی از انواع شرکت¬ها دو نفر می¬باشد. و امکان تشکیل شرکت با یک فرد در قانون تجارت ایران پیش بینی نشده است.
لازم به ذکر است تشکیل شرکت الزاماً با مشارکت اشخاص حقیقی نیست. و ممکن است چند شرکت تجاری که دارای شخصیت حقوقی مستقلی هستند. برای انجام فعالیت تجاری با مشارکت همدیگر اقدام به تشکیل یک شرکت نمایند.
