حقوق و امتیازات ناشی از ورقه مشارکت
قانون گذار حقوق مختلفی را برای صاحب ورقه مشارکت در نظر گرفته است. تا در هیچ شرایطی سرمایه و سود . می توان گفت که ابزارهای سود خود را از دست ندهد .
درواقع می حقوقی خاصی که برای تضمین سرمایه گذاری از طریق خرید اوراق مشارکت در نظر گرفته شده حسن انجام قرارداد میان صاحب ورقه مشارکت و شرکت ناشر را فراهم میکند.
مطالعه این حقوق و تضمینهایی که قانون گذار برای تحکیم این حقوق مقرر کرده است. موضوع این مبحث است. که در دو گفتار به آن می پردازیم.
حقوق صاحب ورقه
صاحب ورقه مشارکت در قبال ،ناشر از حق استرداد اصل سرمایه خود (الف)، حق مطالبه سود متعلقه به سرمایه (ب) و حقوق متفرقه دیگر (ج) برخوردار است. که لازم است به ترتیب به آنها پرداخته شود.
(الف) حق استرداد اصل سرمایه .
صاحب ورقه مشارکت محق است. در زمان مورد توافق سرمایه خود را مسترد کند. وضعیت صاحب ،ورقه البته در فرضی که اوراق مشارکت از نوع اوراق ساده است .با فرضی که ناشر اوراق مرکب منتشر کرده متفاوت است.
در فرضی که ورقه مشارکت از جمله اوراق ساده است .صاحب ورقه محق به استرداد اصل مبلغ ورقه است. و در فرضی که ورقه مشارکت از جمله اوراق مرکب است.
صاحب ورقه هم میتواند سرمایه خود را مسترد کند. و هم می تواند حسب مورد ورقه مشارکت خود را تبدیل به سهام کند. یا با سهام متعلق به شرکت ناشر در شرکتهای دیگر به نحوی که گفتیم تعویض کند.
ب) حق بهره مندی ازسود.
بهره مندی صاحب ورقه مشارکت از حقوق اساسی است. که در متون مختلف قانونی و آیین نامه ای به آن تصریح شده است. تأکید همه این متون بر این است. که دارندگان ورقه به نسبت قیمت اسمی و مدت زمان مشارکت در سود حاصل از اجرای طرح موضوع مشارکت شریک خواهند بود.
نحوه انتشار اوراق مشارکت؛
بند «ب» از تبصره ۸۵ قانون برنامه پنج ساله دوم مصوب ۱۳۷۳ ماده ۲ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و ماده ۵ آیین نامه اجرایی ماده ۱۷ قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور…. پرداخت سود حاصل از مشارکت نیز در دو مرحله صورت میگیرد.
در مرحله اجرای طرح به صورت علی الحساب و پس از پایان طرح و تعیین سود مشارکت به صورت قطعی این ترتیب پرداخت سود به خاطر جلوگیری از شائبه ربوی بودن سودی است که به صاحب ورقه داده میشود.
و البته با ماهیت حقوقی مشارکت بین ناشر و صاحب ورقه که به آن اشاره شد تطبیق می کند. پیش بینی پرداخت سود به صورت علی الحساب و قطعی به وسیله قانون گذار به معنی این نیست.
که دو نوع سود وجود داشته باشد که یکی میتواند از دیگری بیشتر یا کمتر باشد. به صاحب ورقه فقط یک سود داده میشود.. و آن هم سود نهایی حاصل از انجام طرح مورد مشارکت است. آنچه به نام سود قطعی شناخته میشود. ما به التفـاوت بـيـن سـود واقعی و نهایی و سودی است.
که قبلاً به صورت على الحساب به صاحب ورقه پرداخت شده است. در نتیجه اگر با احتساب سود نهایی معلوم شود. که مابه التفاوتی برای پرداخت به صاحب ورقه موجود نیست. به او چیزی پرداخت نمی شود، اما اگر معلوم شود. سهم صاحب ورقه از سود نهایی کمتر از میزانی است.
که قبلاً در طول انجام طرح به عنوان سود علی الحساب به او پرداخت شده، ناشر حـق نخواهد داشت. که مبالغ اضافه دریافتی را از صاحب ورقه مسترد کند؛ زیرا او قبلاً پرداخت چنین سودی را به صاحب ورقه تعهد کرده ،است ،یعنی همان طور که گفته شد. حسن انجام قرارداد مشارکت را تضمین کرده است.
به هر حال مهلت پرداخت مابه التفاوت سود قطعی و سود علی الحساب پرداخت شده حداکثر شش ماه پس از سررسید نهایی اوراق خواهد بود (ماده ۱۵ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
ج) حقوق متفرقه.
برای صاحب ورقه مشارکت حقوق متفرقه دیگر در متون قانونی و آیین نامهای حاکم بر انتشار این اوراق پیش بینی شده است. که مهمترین آنها حق انتقال ورقه مشارکت به دیگری و حق تقدم خرید سهام شرکت است.
۱. حق انتقال ورقه مشارکت به دیگری.
قابلیت انتقال اوراق مشارکت به طور ضمنی ولی بدون شبهه در ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت و نیز در ماده ۶ آیین نامه اجرایی ماده ۱۷ قانون تنظیم بخشی از مقررات تسهیل نوسازی صنایع کشور… پیش بینی شده است.
این ترتیب که به منظور تسهیل خرید و فروش این اوراق و در نتیجه ترغیب اشخاص به سرمایه گذاری از این طریق اتخاذ شده از نظر حقوقی منطقی است؛ زیرا خرید ورقه مشارکت برخلاف خرید سهم به معنی شریک شدن صاحب ورقه در شرکت ناشر نیست.
و بنابراین بیم ورود اشخاص ثالث به درون این شرکت وجود ندارد. تا شرکت ناشر به خاطر آن انتقال ورقه مشارکت توسط صاحب ورقه به اشخاص ثالث را ممنوع کند.
۲ حق تقدم خرید سهام شرکت.
به موجب ماده ۸ قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت در صورتی که شرکتهای سهامی خاص وابسته به دستگاههای مذکور در ماده ۱ قانون به سهامی عام تبدیل ،شوند . دارندگانشرکتهای مزبور در خرید سهام از اولویت برخوردار میباشند.
حق تقدم در خرید اوراق سهام ماهیتی مانند حق تقدم صاحبان سهام در فرض افزایش سرمایه ندارد. در واقع صاحبان سهام در فرض افزایش سرمایه شرکت سهام جدید شرکت را به قیمت اسمی آنها خریداری می کنند، در حالی که صاحبان اوراق مشارکت باید مبلغ واقعی سهام جدید را پرداخت کنند.
به عبارت دیگر صاحبان اوراق مشارکت به نسبت خریداران دیگر سهام جدید فقط از اولویت خرید برخوردارند و مزیت دیگری برای آنها در نظر گرفته نشده است.
تضمین سرمایه گذاری صاحبان ورقه مشارکت
قانون گذار با هدف تأمین حسن انجام مشارکت مکانیسمهایی برای تضمین سرمایه گذاری صاحب ورقه پیش بینی کرده است. که گاه در قالب اقدامات مثبت ناشر جلوه می کنند. و گاه در قالب خودداری او از انجام بعضی امور.
الف) اقدامات مثبت ناشر. در قالب این اقدامات
اولا: ناشر ( اعم از شرکتهای دولتی شهرداریها و موسسات و شرکتهای غیر دولتی م.ضوع ماده 1) مکلف است. باز پرداخت اصل وسود متعلق را در سر رسیدهای مقرر در اوراق مذکور تعهد و تضمین نماید (ماده 5 قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت ).
ثانياً: ناشر موظف است. وثایق لازم برای تضمین بازپرداخت اصل و سود متعلق به اوراق توسط عامل را در اختیار عامل قرار دهد. در صورت عدم ایفای تعهدات در سررسیدهای مقرر عامل مکلف است. از محل تضمين مذكور رأساً اقدام نماید (ماده ۱۵ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت).
ثالثاً: ناشر موظف است. طبق اعلام عامل وجوه لازم را جهت پرداخت سود و اصل اوراق در سررسیدهای مربوطه تأمین و در اختیار عامل قرار دهد. هر گونه تأخیر در تأمین منابع فوق مشمول پرداخت وجه التزام تأمین منابع به میزان مقرر در قرارداد عاملیت است( ماده ۱۶ آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت ).
ب ).خودداری از بعضی اقدامات .
علاوه بر موارد فوق برای تأمین حقوق صاحب ،ورقه، آیین نامه اجرایی قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت ترتیبی مقرر کرده است. که ناشر در فرض انتشار اوراق مشارکت قابل تبدیل به سهام از امر خاص دیگری که متضمن خطر برای صاحب ورقه مشارکت است منع گردد.
در واقع، اولاً، ماده ۳۴ آیین نامه مقرر میکند. که از تاریخ تصمیم مجمع (عمومی)…. تا سررسید نهایی اوراق یا زمان تحقق افزایش سرمایه موضوع اوراق ،مشارکت شرکت نمیتواند اوراق مشارکت جدید قابل تعویض یا قابل تبدیل به سهام منتشر کند. یا نسبت به کاهش سرمایه یا افزایش سرمایه اقدام نماید.
یا سرمایه خود را مستهلک سازد. یا آن را از طریق باز خرید سهام کاهش دهد. یا اقدام به تقسیم اندوخته کند. یا در نحوه تقسیم منافع تغییراتی بدهد.
ثانياً، طبق ماده ۳۵ آیین نامه اخیرالذکر از تاریخ تصمیم مجمع عمومی تا سررسید نهایی اوراق مشارکت یا زمان تحقق افزایش سرمایه موضوع اوراق مشارکت صدور سهام جدید در نتیجه انتقال اندوخته به سرمایه و به طور کلی دادن سهم یا تخصیص یا پرداخت وجـه بـه سهام داران تحت عناوینی از قبیل جایزه یا منافع انتشار سهام ممنوع خواهد بود.
مگر آنکه حقوق دارندگان اوراق مشارکت که متعاقباً اوراق خود را به سهام شرکت تبدیل می کنند، نسبت به سهامی که در نتیجه تبدیل مالک می شوند حفظ شود.
مقررات مواد ۳۴ و ۳۵ اخیر که از مقررات مواد ۶۵ و ۶۶ لایحه قانونی ۱۳۴۷ راجع به شرکتهای سهامی و خاص اقتباس شده است. قطعا برای حفظ حقوق صاحبان اوراق مشارکت مفیدند و باید تأیید شوند.
