| عنوان | توضیحات |
| تعریف سهم و انواع آن | سهم بخشی از سرمایه شرکت است، می‌تواند به صورت سهام بانام، بی‌نام یا ممتاز عرضه شود. |
| مسئولیت سهامداران | محدود به مبلغ اسمی سهام؛ مسئولیت بدهی‌های مالیاتی بر عهده آخرین مدیران است. |
| پرداخت سود شرکت | وابسته به پرداخت بدهی‌های شرکت است. سهم سود به نسبت سرمایه سهامدار است. |
| حقوق سهامداران | شامل حق حضور و رأی در مجامع، انتخاب هیئت مدیره، و دریافت سود می‌باشد. |
| حقوق ذی‌نفع‌ها | شامل حقوق درخواست تشکیل مجمع، تعیین بازرس، تقلیل سرمایه و مراجعه به اسناد شرکت. |
| حق رأی در شرکت | حق رأی به نسبت سهام، هر سهم معادل یک رأی؛ تأثیر اساسنامه ممکن است متفاوت باشد. |
حق سهامدار در دریافت سود شرکت
سهم یا سهام چیست؟
سهم یک قسمت از سرمایه شرکت است که به صاحب آن نشان می‌دهد که در چه میزان در شرکت سهامی مشارکت دارد.
انواع سهام در شرکت های سهامی
سهام می‌تواند به سه صورت عرضه شود:
1- سهام بانام،
2- سهام بی‌نام
3-سهام ممتاز.
سهامدار کیست؟
سهامداران همان افرادی هستند که سهام شرکت را در اختیار دارند. و در نتیجه در سود و زیان شرکت سهیم هستند.
پیشنهاد میکنم که مقاله حق رای و حضور در مجامع عمومی را مطالعه فرمایید.
مسئولیت سهامداران
مسئولیت سهامداران محدود به مبلغ اسمی سهام آنها است. نمی‌توانند بیشتر از این مبلغ در قبال بدهی‌ها و دیون شرکت مسئولیت داشته باشند. در مورد بدهی‌های مالیاتی شرکت‌های سهامی خاص، مسئولیت بر عهده آخرین مدیران شرکت است. سایر سهامداران و مدیران قبلی مسئولیتی در قبال آنها ندارند.
این بدهی‌ها از دارایی و وجوه شرکت پرداخت می‌شود. بنابراین، برای درک بهتر از اختیارات و وظایف هیئت مدیره باید با آن آشنا باشید.
پرداخت سود شرکت به سهامداران
پرداخت سود شرکت به سهامداران وابسته به پرداخت بدهی‌های شرکت است. در صورت انحلال شرکت، سهامداران سهم خود را از دارایی‌های شرکت دریافت می‌کنند.
پیشنهاد میکنم مقاله جامع حقوق ناشی از مالکیت سهام را کامل مطالعه فرمایید.
ذی‌نفعان شرکت سهامی خاص
حقوق سهامداران شرکت سهامی خاص شامل سهامداران، رئیس و اعضای هیئت مدیره، مدیرعامل، بازرسان، نمایندگان اشخاص حقوقی، قائم‌مقام قانونی صاحبان سهام که از طرف سهامداران وکالت یا نمایندگی دارند، طلبکاران شرکت، اشخاصی که طرف قرارداد یا معامله با شرکت هستند، اشخاصی که به عنوان ضامن تعهدات شرکت ضمانت کرده‌اند، بانک‌ها، موسسات مالی و دارندگان اوراق قرضه که دارای حق و نفعی در امور شرکت هستند.
حقوق ذی‌نفعان به دستور قانون تعیین می‌شود. می‌توانند حقوقی مانند حق برداشت تشکیل مجمع عمومی عادی و فوق‌العاده، حق تعیین بازرس، حق درخواست عزل اعضای هیئت مدیره یا مدیرعامل، حق درخواست تقلیل سرمایه شرکت و حق برداشت از دارایی شرکت را داشته باشند.
حق داشتن رای و حضور در مجامع عمومی شرکت
برای سهام حقوق چندی در مقررات پراکنده قانون سال ۱۳۴۷ می توان یافت که دریافت سود حضور در مجامع عمومی آگاهی از وضعیت مالی و روند امور جاری شرکت و حق رأی در زمره این حقوق به شمار می روند. هم چنین در شرایطی که سهامدار از میزان کافی سهم در شرکت برخوردار باشد. حق دارد در اداره شرکت و ساختار هیأت مدیره سمت و صندلی داشته باشد.
حق دریافت سود
دریافت سود مهمترین انگیزه برای سرمایه گذاری و عضویت در شرکت به عنوان سهامدار به شمار می.رود. به عنوان قاعده و به حکم ،انصاف میزان سود دریافتی در هر مشارکتی به نسبت سرمایه سهامدار در شرکت می باشد. این پرسش در همین راستا از اهمیت برخوردار می باشد. که آیا امکان تبعیض در میزان سود سهام بر اساس سهام ممتازه یا هر عنوان دیگر وجود دارد؟
اگرچه بیشتر حقوقدانان بر پایۀ مقررات ماده ۴۲ قانون فوق العاده شرکت اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ به صلاحیت مجمع عمومی برای تعیین سهم شرکت بالاتر به سود برخی سهامداران اشاره کرده اند.
با این حال به نظر می رسد ماده ۴۲ بالا با همۀ کاستی های چشمگیر چنین حقی را به اکثریت به زیان اقلیت خواه به موجب اساسنامه که با موافقت اکثریت در مجمع یاد شده تصویب شده و یا با مصوبه مجمع نمی دهد. چرا که دریافت سود سهام از حقوق ذاتی سهامدار محسوب می گردد.
حق سهامدار در دریافت سود شرکت
منظور نمودن اندوخته اختیاری به سهامدار
تنها در صورتی که چنین تصمیمی به اتفاق آراء در مجمع عمومی شرکت با مسئولیت محدود تصویب شده یا مقرره ای در اساسنامه که با موافقت همۀ مؤسسین تصویب گردیده ،باشد دارای اعتبار می باشد. افزون بر سود سالیانه سهامداران به نسبت سرمایه خود بر اندوخته اختیاری که در حساب شرکت ذخیره شده نیز دارای حق می باشند.
هدف از منظور نمودن اندوخته اختیاری بهره گیری از آن در مواردی مانند افزایش سرمایه شرکت می.باشد. ولی در شرایطی و با تصویب مجمع عمومی عادی می توان اندوخته اختیاری را میان سهامداران تقسیم کرد. چنین تصمیمی و اجرای آن مانند تقسیم سود به نسبت سرمایه هر سهامدار انجام می گیرد.
در شرکت‌های سهامی، سهامداران حقوق خاصی دارند که به دلیل مالکیت سهام در شرکت به آنها تعلق می‌گیرد. این حقوق به نوعی مشارکت سهامداران در مدیریت و نظارت بر امور شرکت را تنظیم می‌کند و به‌طور کلی در راستای تضمین منافع آنها در شرکت است. این حقوق در قانون تجارت ایران و اساسنامه‌های شرکت‌های سهامی مشخص شده است.
تعریف سهم و انواع آن
در ابتدا باید بدانیم که سهم به معنای قطعه‌ای از سرمایه شرکت است که نشان‌دهنده میزان مشارکت سهامدار در تعهدات و منافع شرکت است. سهم به سه صورت مختلف می‌تواند وجود داشته باشد:
- سهام با نام: سهم‌هایی که نام صاحب آنها در دفتر ثبت سهام شرکت درج می‌شود و قابلیت انتقال آنها طبق مقررات قانونی و شرکت انجام می‌گیرد.
- سهام بی‌نام: سهامی که نام صاحب آنها در دفتر ثبت سهام ثبت نمی‌شود و این سهام به‌راحتی قابل انتقال است.
- سهام ممتاز: سهامی که ممکن است برخی مزایای ویژه مانند حق رأی بیشتر یا حق اولویت در دریافت سود داشته باشند.
حقوق سهامداران در شرکت سهامی
سهامداران شرکت سهامی به دلیل داشتن سهم از سرمایه شرکت، دارای حقوق مختلفی هستند. این حقوق به‌طور کلی شامل موارد زیر می‌شود:
1. حق حضور و رأی در مجامع عمومی
سهامداران حق دارند در مجالس عمومی شرکت شرکت کنند و رأی بدهند. این مجامع ممکن است به‌صورت مجمع عمومی عادی یا مجمع عمومی فوق‌العاده برگزار شوند. در این مجامع، سهامداران در مورد مسائل مختلف شرکت، از جمله انتخاب هیئت مدیره، تصویب صورت‌های مالی، تقسیم سود و سایر مسائل اساسی شرکت تصمیم‌گیری می‌کنند.
2. حق استفاده از ترتیب خاص انتخاب هیئت مدیره
سهامداران این حق را دارند که هیئت مدیره شرکت را طبق اساسنامه و قوانین شرکت انتخاب کنند. این فرآیند باید به‌صورت دموکراتیک و شفاف انجام شود.
3. حق داوطلب شدن برای عضویت در هیئت مدیره یا سمت بازرسی
سهامداران می‌توانند خود را برای عضویت در هیئت مدیره یا به‌عنوان بازرس شرکت معرفی کنند. البته این موضوع بستگی به شرایط و مقررات اساسنامه دارد.
4. حق مراجعه به صورت‌حساب‌ها و اطلاع از عملیات
سهامداران حق دارند که به صورت‌حساب‌های مالی و گزارش‌های اجرایی شرکت دسترسی داشته باشند تا از صحت و شفافیت عملیات شرکت مطمئن شوند.
5. حق مراجعه به گزارش بازرسان
سهامداران می‌توانند به گزارشات بازرسان شرکت دسترسی داشته باشند تا از وضعیت مالی و اجرایی شرکت اطلاع پیدا کنند.
6. حق درخواست تشکیل مجمع عمومی
سهامداران می‌توانند درخواست تشکیل مجمع عمومی کنند، مخصوصاً در صورتی که به میزان مشخصی از سهام (مثلاً یک پنجم از سهام شرکت) دسترسی داشته باشند.
7. حق فروش و انتقال سهام
سهامداران این حق را دارند که سهام خود را به دیگران بفروشند یا منتقل کنند، البته با رعایت مقررات و شرایط قانونی و اساسنامه شرکت.
8. حق دریافت سود سالانه
سهامداران حق دارند سود سالانه خود را بر اساس میزان سهمشان از شرکت دریافت کنند، البته مشروط به اینکه شرکت سود قابل توزیع داشته باشد.
9. حق استفاده از مزایای سهام ممتاز
در صورتی که سهامداران دارای سهام ممتاز باشند، ممکن است از مزایای خاص مانند اولویت در دریافت سود، حق رأی بیشتر و یا شرایط ویژه در دیگر تصمیمات شرکت بهره‌مند شوند.
10. حق دریافت اندوخته قابل تقسیم
سهامداران می‌توانند از اندوخته‌های قابل تقسیم (مانند سود انباشته شرکت) بهره‌مند شوند و سهم خود را از این منابع دریافت کنند.
11. بهره‌مندی از عواید حاصل از افزایش ارزش سهام
سهامداران در صورتی که ارزش سهام شرکت افزایش یابد، از این افزایش ارزش بهره‌مند می‌شوند. این امر به‌طور غیرمستقیم از طریق بازار بورس یا افزایش سودهای توزیع‌شده توسط شرکت امکان‌پذیر است.
12. بهره‌مندی از سهام جدید
سهامداران حق دارند از سهام جدیدی که شرکت منتشر می‌کند، بهره‌مند شوند و در صورت تمایل سهم جدیدی خریداری کنند.
13. حق تقدم در خرید سهام جدید
در صورتی که شرکت تصمیم به افزایش سرمایه بگیرد، سهامداران حق دارند در خرید سهام جدید اولویت داشته باشند.
14. حق وتو در افزایش سرمایه
در برخی موارد، سهامداران حق دارند افزایش سرمایه شرکت را وتو کنند یا مخالفت خود را با آن اعلام کنند، البته این بستگی به میزان سهامی دارد که سهامدار در اختیار دارد.
15. حق دریافت مبلغ کاهش یافته هر سهم
در صورتی که ارزش هر سهم کاهش یابد، سهامداران حق دارند مبلغ کاهش یافته را دریافت کنند.
16. حق اقامه دعوی علیه مدیران شرکت
سهامداران می‌توانند در صورت تخلف مدیران شرکت، دعوی حقوقی علیه آنها مطرح کنند و از حقوق خود دفاع کنند.
17. حق دریافت مبلغ اسمی سهام و مازاد آن پس از تسویه
پس از پایان فرآیند تسویه شرکت، سهامداران حق دارند که مبلغ اسمی سهام و مازاد آن را دریافت کنند.
حقوق ذی‌نفع‌ها در شرکت سهامی
ذی‌نفع‌ها در شرکت‌های سهامی به اشخاصی گفته می‌شود که به نوعی با شرکت در ارتباط هستند و در روند تصمیم‌گیری‌های آن تأثیر دارند یا از نتایج آن منتفع می‌شوند. این ذی‌نفع‌ها عبارتند از:
- سهامداران
- اعضای هیئت مدیره
- مدیرعامل
- بازرسان
- طلبکاران شرکت
- اشخاصی که طرف قرارداد با شرکت هستند
- ضامن‌ها و مؤسسات مالی
حقوق ذی‌نفع‌ها
حقوق ذی‌نفع‌ها در شرکت سهامی نیز به شرح زیر است:
- حق درخواست تشکیل مجمع عمومی عادی
- حق درخواست تعیین بازرس
- حق تقاضای عزل اعضای هیئت مدیره
- حق درخواست تقلیل سرمایه
- حق درخواست انحلال شرکت
- حق درخواست بطلان شرکت یا عملیات یا تصمیمات شرکت
- حق درخواست تادیه دیون
- حق درخواست تشکیل مجمع عمومی در زمان تصفیه
- حق مراجعه به اسناد و مدارک شرکت پس از تصفیه
نتیجه‌گیری
حقوق سهامداران در شرکت سهامی، مجموعه‌ای از امتیازات است که به‌منظور مشارکت و نظارت آنها در فرآیندهای مدیریتی و مالی شرکت طراحی شده است. این حقوق می‌تواند شامل حق رأی، دریافت سود، درخواست تشکیل مجمع و … باشد. علاوه بر سهامداران، ذی‌نفع‌های دیگر مانند مدیران، بازرسان و حتی طلبکاران نیز حقوق خاص خود را در ارتباط با شرکت دارند. این حقوق به‌طور کلی برای تضمین منافع قانونی و اقتصادی افراد مختلف در شرکت سهامی در نظر گرفته می‌شود.
داشتن حق رای سهامدار شرکت
در شرکت سهامی خاص، حق رای به نسبت سهامی که هر سهامدار در اختیار دارد، به او تعلق می‌گیرد. به عبارت دیگر، در این نوع شرکت‌ها، قدرت رأی‌دهی هر سهامدار بر اساس میزان سهامی که در شرکت دارد، تعیین می‌شود. در اینجا، به‌طور کامل‌تر به این مسأله و برخی جزئیات مرتبط با حق رای می‌پردازم.
1. حق رأی و نحوه اعمال آن در شرکت سهامی خاص
در شرکت سهامی خاص، هر سهامدار بر اساس تعداد سهامی که دارد، از حق رأی برخوردار است. به‌طور استاندارد، هر سهم معادل یک رأی است. به عبارت ساده‌تر، اگر یک شخص 100 سهم در شرکت داشته باشد، حق رأی او معادل 100 رأی است.
مثال:
فرض کنید یک شرکت سهامی خاص دارای 1,000 سهم است. اگر سهامدار «الف» 400 سهم و سهامدار «ب» 600 سهم داشته باشد، در یک مجمع عمومی، سهامدار «الف» 400 رأی و سهامدار «ب» 600 رأی خواهد داشت.
2. تأثیر اساسنامه و توافقات داخلی
در صورتی که اساسنامه شرکت یا توافقات سهامداران شرایط خاصی را در خصوص حق رأی تعیین کرده باشد، ممکن است این سهم‌های رأی‌دهی متفاوت از حالت استاندارد باشند. به عبارت دیگر، حق رأی سهامداران می‌تواند در موارد خاص تحت تأثیر موارد زیر قرار گیرد:
- تعداد خاصی از سهام‌ها ممکن است در اساسنامه دارای حق رأی بیشتری (مثلاً دو یا سه رأی برای هر سهم) باشند. این اتفاق معمولاً زمانی می‌افتد که برخی سهامداران بخواهند کنترل بیشتری بر شرکت داشته باشند.
- سهام ممتاز: در بسیاری از شرکت‌های سهامی خاص، برخی سهام‌ها به‌عنوان “سهام ممتاز” (Preferred Shares) در نظر گرفته می‌شوند که ممکن است حق رأی بیشتری نسبت به سهام عادی داشته باشند یا حتی حق رأی نداشته باشند. در برخی موارد، سهام ممتاز می‌تواند برای دریافت سود بیشتر یا حق رأی ویژه در مجامع عمومی باشد.
- شرایط خاص در اساسنامه: اساسنامه ممکن است شرایط خاصی را برای نحوه و میزان تأثیرگذاری حق رأی تعیین کند. به عنوان مثال، ممکن است یک گروه از سهامداران یا نوع خاصی از سهام‌ها در مسائل مهم شرکت حق رأی بالاتری داشته باشند.
3. محدودیت‌ها و استثناها
در حالی که به‌طور کلی، هر سهم معادل یک رأی است، در برخی موارد ممکن است حق رأی محدود باشد:
- سهام غیرعادی یا بی‌حق رأی: بعضی از سهام‌ها، مانند سهام‌های کارکنان یا سهام‌های صادر شده در برخی شرایط خاص، ممکن است فاقد حق رأی باشند. این نوع سهام معمولاً برای افرادی صادر می‌شود که در شرکت سهم دارند ولی قصد دخالت در تصمیم‌گیری‌های کلیدی شرکت را ندارند.
- حق رأی ویژه برای مسائل خاص: در برخی موارد، برای برخی تصمیمات خاص شرکت (مثلاً تغییر اساسنامه یا ادغام با شرکت دیگر)، ممکن است سهامداران نیاز به اخذ اجازه ویژه یا حتی رأی خاصی داشته باشند که این نیز ممکن است در اساسنامه شرکت ذکر شود.
4. مجمع عمومی و رأی دهی
در یک مجمع عمومی (Annual General Meeting یا AGM) یا مجمع عمومی فوق‌العاده (EGM)، سهامداران از حق رأی خود برای تصمیم‌گیری در خصوص مسائل مختلف شرکت استفاده می‌کنند. این تصمیمات می‌توانند شامل مواردی مانند:
- انتخاب اعضای هیئت مدیره
- تصویب صورت‌های مالی و گزارش‌های سالانه
- تصمیم‌گیری در خصوص توزیع سود
- تغییرات در ساختار شرکت (مانند ادغام، تقسیم یا تغییر اساسنامه)
- تعیین سیاست‌های کلان شرکت
در این مجامع، رأی‌دهی به‌طور معمول به‌صورت حضوری یا غیابی (از طریق ارسال رأی‌نامه به هیئت مدیره) انجام می‌شود.
5. نقش هیئت مدیره و تأثیر حق رأی
حق رأی در شرکت‌های سهامی خاص نه تنها برای تصمیم‌گیری‌های کلیدی بلکه در انتخاب اعضای هیئت مدیره و مدیرعامل نیز بسیار حیاتی است. به‌طور کلی، در بیشتر شرکت‌های سهامی خاص، هیئت مدیره از بین سهامداران و بر اساس تعداد سهامی که دارند انتخاب می‌شود، و بنابراین هر سهامدار با داشتن سهم بیشتر، تأثیر بیشتری در تعیین اعضای هیئت مدیره خواهد داشت.
6. مزایای حق رأی در شرکت‌های سهامی خاص
- کنترل بیشتر: برای سهامداران عمده، حق رأی یک ابزار برای کنترل بیشتر بر تصمیمات استراتژیک شرکت فراهم می‌آورد. این امر به آنها این امکان را می‌دهد که مسیر شرکت را مطابق با منافع خود هدایت کنند.
- شفافیت و دموکراسی در تصمیم‌گیری‌ها: حق رأی به سهامداران این امکان را می‌دهد که در تصمیم‌گیری‌های کلیدی شرکت مشارکت کنند و از این طریق دموکراسی در سطح مدیریتی شرکت حفظ شود.
نتیجه گیری
حق رأی در شرکت سهامی خاص اساساً به سهامداران این امکان را می‌دهد که در تصمیم‌گیری‌های کلیدی شرکت دخیل باشند. هر سهم به‌طور معمول معادل یک رأی است، اما اساسنامه یا توافقات داخلی سهامداران می‌تواند این قاعده را تغییر دهد. این حق رأی برای انتخاب هیئت مدیره، تصویب صورت‌های مالی و تصمیم‌گیری در خصوص مسائل مهم شرکت از اهمیت بالایی برخوردار است و در بسیاری از موارد تعیین‌کننده مسیر آینده شرکت خواهد بود.
