حق تقدم خرید و انتقال سهام
سرمایه شرکت با صدور سهام جدید افزایش می یابد. در موارد افزایش سرمایه شرکت سهام داران کنونی از حق تقدم در پذیره نویسی برای خرید سهام جدید متناسب با تعداد سهام شان برخوردارند. تا درصد مالکیت آنها در سرمایه شرکت تغییر نیابد و این کار با صدور گواهی نامه پذیره نویسی برای آنها انجام می پذیرد.
در استاندارد حسابداری شماره ۱۵ سرمایه گذاری ها» در تعریف حق تقدم آمده است: «با توجه به مفاد ماده ۱۶۶ اصلاحیه قانون تجارت حقی است قابل نقل و انتقال متعلق به صاحبان سهام واحد تجاری که هنگام خرید سهام جدید به نسبت سهامی که مالکند به ایشان تعلق می گیرد».
مهلت حق تقدم خرید سهام
در خرید سهام جدید، صاحبان سهام شرکت به نسبت سهامی که مالکند حق تقدم دارند. و این حق قابل نقل و انتقال است. مهلتی که طی آن سهام داران می توانند حق تقدم مذکور را اعمال کنند، کمتر از شصت روز نخواهد بود. این مهلت از روزی که برای پذیره نویسی تعیین می گردد، شروع می شود.
مراتب تایید و تصویب افزایش سرمایه شرکت
مفاد این ماده در ماده ۶۴۵ پیش نویس قانون تجارت جدید نیز تکرار شده و بازتاب یافته است.
به موجب ماده ۱۶۱ اصلاحیه قانون تجارت افزایش سرمایه شرکت به پیشنهاد هیئت مدیره و تأیید بازرس یا بازرسان شرکت و تصویب مجمع عمومی فوق العاده صورت می پذیرد. مجمع عمومی فوق العاده به پیشنهاد هیئت مدیره پس از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در مورد افزایش سرمایه شرکت اتخاذ تصمیم می کند.
تذکر: مجمع عمومی فوق العاده که در مورد افزایش سرمایه اتخاذ تصمیم می کند. شرایط مربوط به فروش سهام جدید و تأدیه قیمت آن را تعیین یا اختیار تعیین آن را به هیئت مدیره واگذار خواهد کرد.
پیشنهاد هیئت مدیره راجع به افزایش سرمایه
پیشنهاد هیئت مدیره راجع به افزایش سرمایه باید متضمن توجيه لزوم افزایش سرمایه و نیز شامل گزارشی درباره امور شرکت از بدو سال مالی در جریان و اگر تا آن موقع مجمع عمومی نسبت به حسابهای سال مالی قبل تصمیم نگرفته باشد، حاکی از وضع شرکت از ابتدای سال مالی قبل باشد. گزارش بازرس یا بازرسان باید شامل اظهار نظر درباره پیشنهاد هیئت مدیره باشد.
و در ماده ۱۶۲ اصلاحیه قانون تجارت به مهلت قانونی برای افزایش سرمایه اشاره و در ماده ۱۶۲ اصلاحیه قانون تجارت به مهلت قانونی برای افزایش سرمایه اشاره شده است.
مجمع عمومی فوق العاده می تواند به هیئت مدیره اجازه دهد که ظرف مدت معینی که نباید از پنج سال تجاوز کند سرمایه شرکت را تا میزان مبلغ معینی به یکی از طرق مذکور در این قانون افزایش دهد.
پس از تصویب مجمع عمومی مسئولیت افزایش سرمایه با هیئت مدیره بوده و باید به تکالیف قانونی مقرر در این مورد عمل کند به موجب ماده ۱۶۳ اصلاحیه قانون تجارت هیئت مدیره در هر حال مکلف است در هر نوبت پس از عملی ساختن افزایش سرمایه، حداکثر ظرف یک ماه مراتب را ضمن اصلاح اساس نامه در قسمت مربوط به مقدار سرمایه ثبت شده شرکت به مرجع ثبت شرکت ها اعلام کند تا پس از ثبت جهت اطلاع عموم آگهی شود.
به موجب ماده ۱۶۴ اصلاحیه قانون تجارت نیز اساسنامه شرکت ها متضمن اختیار افزایش سرمایه برای هیئت مدیره آنها نیستند.
مفاد مواد ۱۶۱ تا ۱۶۴ اصلاحیه قانون تجارت به ترتیب در مواد ۶۴۱ و ۶۴۲ و ۶۴۳ و ۶۲۷ پیش نویس قانون تجارت جدید تکرار شده و بازتاب یافته اند. با این تفاوت که مهلت مقرر ۵ ساله برای افزایش سرمایه شرکت در ماده ۱۶۲ اصلاحیه قانون تجارت به ۲ سال در ماده ۶۴۲ پیش نویس قانون تجارت جدید کاهش یافته است.
۱۰ حق تملک سرمایه شرکت پس از انحلال شرکتهای سهامی عام اساساً برای فعالیتهای تولیدی و بازرگانی در بلندمدت تشکیل میشوند و در اساس نامه های آنها نیز مدت شرکت، نامحدود ذکر می شود. با این حال هرگاه شرکتی به عللی از ادامه فعالیت باز ایستد وارد مرحله انحلال و تصفیه می شود و سرمایه و سود انباشته و اندوخته های شرکت پس از پایان تصفیه قابل تقسیم میان سهام داران است. در این ارتباط در ماده ۲۲۴ اصلاحیه قانون تجارت آمده است: پس از ختم تصفیه و انجام تعهدات و تأدیه کلیه دیون دارایی شرکت بدواً به مصرف بازپرداخت مبلغ اسمی سهام به سهامداران خواهد رسید و مازاد به ترتیب مقرر در اساسنامه شرکت و در صورتی که اساس نامه ساکت باشد به نسبت سهام بین سهام داران تقسیم خواهد شد.
مفاد این ماده در ماده ۷۱۳ پیش نویس قانون تجارت جدید نیز تکرار شده و بازتاب یافته است.
