نقش بازرس در شرکت سهامی خاص
نقش بازرسان در شرکت های سهامی
وظیفه بازرس شرکت سهامی خاص انجام دادن اموری است که در نهایت به نفع همه کسانی است که به طریقی با شرکت ارتباط دارند یعنی مدیران سهامداران کارمندان سرمایه گذاران فروشندگان و مشتریان شرکت به همین دلیل این راه حل که مجمع عمومی عادی در هر موقع می تواند بازرسان را عزل کند ( ماده 144ل ق 1347 ) راه حل درستی به نظر نمی رسد.
جایگاه و نقش بازرس شرکت سهامی خاص
قانونگذار برای بازرسان شرکت سهامی خاص در کنار کار کرد نظارتی برخی وظایف اجرایی مانند دعوت از مجامع را نیز به رسمیت شناخته است.
توصیف جایگاه و رابطه بازرسان با دیگر ارکان
بازرس شرکت سهامی خاص مقام تصمیم گیری در شرکت به حساب نمی آیند. بلکه تنها مرجع اظهار نظر محسوب میشوند. به همین جهت توصیف حقوقی برای نقش ایشان جز امین ناظر توصیفی گمراه کننده خواهد بود.
در قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ مقنن با پرهیز از معرفی قالب حقوقی بازرسان تنها به شیوۀ انتخاب و نقشی که بر عهده آن قرار گرفته پرداخته است. در حالی که قانون تجارت سال ۱۳۱۱ در ماده ۶۴ به پیروی از قاعده مشابه مقرر برای مدیران جایگاه بازرسان قانونی را جایگاه وکیل در برابر موکل دانسته بود.
به دلیل ناسازگاری تعریف ماده ۶۴ منسوخ قانون تجارت ۱۳۱۱ از جایگاه و نقش بازرس در شرکت سهامی خاص قانونی با فلسفه معرفی این نهاد مقنن در اصلاح قانون تجارت در سال ۱۳۴۷ از دیدگاه یاد شده دست شسته و ترجیح داد. تا هیچ گونه تعریفی از نقش و جایگاه بازرسان به دست ندهد.
این برداشت از نقش بازرسان در نظام بازرسی شرکتهای تجاری در حقوق انگلستان تلقی غالب است. به موجب این رویکرد نه تنها شرکا و بستانکاران بلکه طرف های رابطه قراردادی یک شرکت تجاری و حتی جامعه از مصادیق مفهوم ذی نفع به شمار می روند.
رابطه بازرسان با مجمع عمومی
رابطه بازرسان با مجمع همان رابطه ای است که قبلاً برای هیأت مدیره نسبت به دیگر ارکان شرکت ها ترسیم گردید. به عبارت دیگر از آنجا که عزل و نصب بازرسان توسط مجمع عمومی انجام میپذیرد. تعیین حق الزحمه بازرسان نیز با آن مرجع است، لذا رابطه این دو رابطه ای تابع و متبوعی است.
تصویب صورتهای مالی و بازرسان شرکت
بازرس حساب در هر مجمع عمومی سالیانه مکلف به قرائت صورتهای مالی و فراهم ساتو امکان بازبینی این صورتها از سوی هر یک از شرکای شرکت است. علی رغم ازار شرکتهای تجاری به انتخاب بازرس حساب در شرکت سهامی خاص در گر یعنی شرکتهای کوچک و شرکتهای راکد از تنظیم صورتهای مالی در نتیجه نصب بازرس معاف هستند.
در حقوق تجارت فرانسه نیز به حکم ماده ۲۲۵۲۱۸ قانون تجارت انتخاب یکی چند بازرس الزامی است.
وظایف بازرسان شرکت
اگرچه برای بازرسان بخش معینی تحت عنوان وظایف در قانون پیش بینی نشده اگر کارکرد اصلی و رسالت بنیادین بازرسان اطمینان از درستی روند امور و اداره شرکت نظارت و گزارش دهی در رابطه با امور مالی آن و برخورد با هرگونه تخلف از طریق آگاه نمودن مجمع و در صورت ضرورت اعلام به مرجع قضایی است.
تکالیف بازرسان شرکت سهامی خاص
در قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷، برخی تکالیف در راستای کارکرد محوری یاد شده پیش بینی شده که میتوان آنها را به شرح زیر جمع بندی نمود:
۱- بازرسان وظیفه دارند تا مطابق ماده ۱۴۸ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷، درباره جزئیات صورتهای مالی تهیه شده توسط مدیران نسبت به نقش درستی گزارش و اطلاعات داده شده درباره این صورتها اظهار نظر نمایند. هم چنین و صورتی که ایراد و نادرستی در آنها یافتند در گزارش خود به مجمع
اعلام این توضیح که مدیران مکلفند بیست روز پیش از تشکیل مجمع عمومی – صورتهای مالی شرکت را جهت بررسی به بازرسان تسلیم نمایند. در کنار دیگر وظایف بازرسان بایستی اطمینان یابند. که حقوق سهامداران طبق قانون و اساسنامه و به دور از تبعیض ادا شده است.
2- بازرسان در اجرای مفاد ماده ۱۴۸ میبایست گزارش کاملی از وضع شرکت و روند اداره و فعالیت آن همراه با اظهار نظر ،خود حداقل ده روز پیش از تشکیل مجمع عادی تقدیم نمایند تا سهامداران فرصت مطالعه آن را داشته باشند. همان گونه که گفته شد تصویب صورتهای مالی شرکت از سوی مجمع بدون قرائت گزارش مزبور هیچ اثر قانونی ندارد.
3- مهم ترین وظیفه بازرسان در ماده ۱۵۱ مقرر شده است، که بر اساس آن بازرسان باید هر گونه تخلفی از ناحیه مدیران و مدیر عامل از مقررات قانونی، مفاد اساسنامه و یا مصوبات مجامع را به نخستین مجمع عمومی عادی گزارش کنند. در صورتی که بازرسان در جریان انجام وظایف خود به جرمی برخورد نمایند، مکلف اند علاوه بر اعلام مراتب به اولین مجمع عمومی مرجع قضایی ذی صلاح را نیز مطلع کنند.
۴. دعوت از مجامع در صورت خودداری هیأت مدیره از انجام آن در مواردی که قانون چنین تکلیفی را متوجه بازرسان نموده باشد.
۵ – در صورتی که سمت مدیر بلاتصدی مانده باشد و هیأت مدیره از دعوت مجمع عمومی برای انتخاب مدیران خودداری ،کند، به موجب ماده ۱۱۳ انجام این نقش و وظیفه بر عهده بازرس شرکت سهامی خاص است.
6- اظهار نظر در مورد تغییر سرمایه و تبدیل و تعویض اوراق مشارکت و نیز راجع به سهام وثيقه.
7- گزارش در مورد معاملات مدیران با شرکت یا به حساب شرکت یا معاملاتی که در برگیرنده رقابت با شرکت است به مجمع عمومی عادی.
