شمار مدیران و ساختار هیات مدیره شرکت ها
شمار مدیران و ساختار هیات مدیره
شمار اعضای هیات مدیره که خود در مورد شرکت سهامی خاص از موضوعات مورد اختلاف می باشد. ساختار هیأت مدیره شرکتهای سهامی، از جمله امور مهم است که نیاز به تحلیل دارد.
شمار اعضای هیات مدیره
از آنجا که نهاد اداره شرکت سهامی در قالب هیات مدیره شکل گرفته، برخلاف شرکتهای غیر سهامی که ممکن است با یک مدیر اداره شوند. اداره شرکت سهامی با هیأتی در برگیرنده بیش از یک مدیر انجام می گیرد. درباره حداقل شمار مدیران دو شرکت سهامی عام و سهامی خاص معیار یکسانی وجود ندارد. در مورد تعداد مدیران شرکت سهامی خاص به روشنی تعیین تکلیف نشده است.
عده اعضای هیات مدیره در شرکت سهامی عام
ماده ۱۰۷ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ به روشنی و با عبارت عده اعضای هیات مدیره در شرکتهای سهامی عمومی نباید از پنج نفر کمتر باشد، درباره شمار اعضای مدیره شرکت سهامی عام تعیین تکلیف نموده است.
بنابراین در مورد حداقل شمار مدیران این شرکت ابهام و اختلافی به چشم نمی خورد. این در حالی است که هیچ چ گونه مقرره ای درباره شمار اعضای هیأت مدیره شرکت سهامی خاص در قانون پیش بینی نشده است.
شمار سهامداران شرکت های سهامی خاص و عام
ماده ۳ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ تنها با این عبارت که در شرکت سهامی تعداد شرکا نباید از سه نفر کمتر باشد. با عبارتی مبهم در خصوص شمار سهامداران شرکت سهامی بدون آنکه نوع شرکت سهامی را مشخص سازد تعیین تکلیف نموده است.
اگرچه و همان گونه که در بحث شمار سهامداران شرکت سهامی گفته شد. با توجه به آنکه تعداد سهامداران شرکت سهامی عام پنج عضو می،باشد. بنابراین اطلاق مادۀ ۳ بالا تنها ناظر به شرکت سهامی خاص می باشد.
با این وصف از معیار شمار سهامداران شرکت سهامی خاص نمی توان به تعداد مدیران این شرکت دست یافت. چرا که همۀ سهامداران لزوماً مدیر نیستند. ولی همه مدیران باید سهامدار باشند.
شمار مدیران شرکتهای سهامی خاص
این در حالی است که حکم مقرره بالا از سوی برخی از حقوقدانان معیاری برای شمار مدیران شرکت سهامی خاص تلقی شده و لذا بیان داشته اند که «عده اعضای هیأت مدیره در شرکت سهامی خاص نباید از سه نفر کمتر باشد.
این تلقی از حکم مقرر در مادۀ ۳ از بنیاد حقوقی بی بهره است. چرا که همان گونه که گفته شد اگر تعداد مدیران ۳ عضو تعیین میشد چون مدیران باید سهامدار باشند
بنابراین شمار سهامداران ناگریز باید ۳ شخص باشند. لکن عکس این معادله صادق نیست. حکم ماده بالا به لزوم وجود حداقل ۳ سهامدار ملازمه با وجود ۳ مدیر ندارد. به همین دلیل حتی میان ادارات ثبت شرکتهای استانهای مختلف در گذشته رویه های متفاوتی در پیش گرفته شده است.
تعیین شمار اعضای هیات مدیره شرکت سهامی خاص
برای تعیین شمار اعضای هیات مدیره شرکت سهامی خاص و رفع ابهام موجود دو دیدگاه وجود دارد.
مطابق دیدگاه نخست چون مطابق ماده ۱۲۱ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ برای رسمیت جلسه هیات مدیره و تصمیم گیری، کسب اکثریت ضرورت دارد. در نتیجه اداره شرکت سهامی با دو مدیر با بن بست مواجه می گردد.
چرا که خودداری یک مدیر از حضور در جلسه هیات مدیره یا حتی حضور هر دو مدیر و مخالفت یکی از آن دو با پیشنهاد و دستور جلسه به عدم تصمیم گیری در رابطه امور شرکت منجر می گردد.
لذا با وجود دو ،مدیر برای آنکه امکان تصمیم گیری باشد. اکثریت معنی نداشته و همیشه نیاز به اتفاق آراء می باشد. در پاسخ به دیدگاه بالا و به عنوان نظریۀ دوم باید یادآور شد، در این که اداره شرکت با دو مدیر ممکن است. با سختی و حتی رکود فعالیت شرکت همراه باشد، تردیدی نیست. لكن موسسین شرکت میتوانند شمار اعضای هیات مدیره را بیش از دو شخص تعیین کنند. تا از مشکلات احتمالی پیشگیری به عمل آید.
حداقل سه عضو برای هیات مدیره
بعلاوه مطابق ماده ۱۱۹ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ هیات مدیره دارای یک رئیس و یک نائب رئیس می باشد. بنابراین وجود دو عضو برای هیأت مدیره ضرورت دارد. الزام به تعیین حداقل سه عضو برای هیات مدیره فاقد مبنای قانونی می باشد.
دیدگاه هیات مدیره دو عضوی تا اخیراً از سوی مرجع ثبت شرکت ها اعمال می شد. لکن بر اساس نظریه اداره حقوقی قوه قضائیه به سود نظریۀ نخست تغییر کرده است.
ساختار اصلی هیات مدیره شرکت سهامی
ساختار هیات مدیره شرکت سهامی از دو منظر قابل بررسی است. از یک منظر ساختار اصلی هیات مدیره در ماده ۱۱۹ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ به شرح زیر پیش بینی شده است. هیأت مدیره در اولین جلسۀ خود از بین اعضای هیأت یک رئیس و یک نایب رئیس که باید شخص حقیقی باشند. برای هیأت مدیره تعیین می نماید.
سمت های هیات مدیره شرکت سهامی کدامند؟
همانگونه که از مقررات بالا بر می آید در هیات مدیره یک رئیس و یک نایب رئیس تعیین می گردد. در شرکت سهامی عام دیگر اعضاء و در شرکت سهامی خاص اگر اعضای دیگری باشند اعضای عادی هیات مدیره به شمار می روند.
انتخاب مدیران شرکت قبل از پایان 2 سال آن چگونه است؟
بخش دوم ماده حکمی بدیهی را مقرر داشته که مطابق آن مدت ریاست رئیس و نیابت نایب رئیس هیات مدیره بیش از مدت عضویت آنها در هیات مدیره نخواهد بود.
بنابراین اگر رئیس یا نائب رئیس هیات مدیره از همان ابتدای دورۀ دو سالۀ به عضویت هیأت مدیره انتخاب شده باشد. سمت ایشان تا پایان دوره دو ساله اعتبار خواهد داشت. در صورتی که در ميانه دوره هیات مدیره مثلاً آخر سال اول به ریاست و نایب رئیسی انتخاب شوند، تنها برای مدت باقی مانده مجاز به تصدی چنین سمتی می باشند.
رئیس و نایب رئیس هیات مدیره شخص حقیقی باشد یا حقوقی
نکته شایان توجه دیگر در مقررة بالا آن است که رئیس و نایب رئیس هیات مدیره باید شخص حقیقی باشند. با توجه به تبصره یک ماده بالا که مطابق آن از نظر اجرای مفاد این ماده شخص حقیقی که به عنوان نماینده شخص حقوقی عضو هیات مدیره معرفی شده باشد.در حکم عضو هیات مدیره تلقی خواهد شد،
شخص حقیقی نماینده شخص حقوقی می تواند به نمایندگی از شخص حقوقی به عنوان رئیس و یا نایب رئیس انتخاب گردد. چنین شخصی کلیه تعهدات و مسئولیت های عضو هیات مدیره را دارا خواهد بود.
عضو موظف و غیر موظف هیات مدیره
ساختار هیات مدیره از دیدگاه دیگری نیز شایان توجه است. آن عبارت از توصیف اعضای هیات مدیره به عضو موظف و غیر موظف می.باشد. عضو موظف هیات مدیره با مدیر مقیم به مدیری گفته می شود که در شرکت حضور داشته و در امور اجرائی دخالت دارد. در قانون هیچ تعریف و تو از مدیر موظف یا غیر موظف به دست داده نشده است. لکن در مادۀ ۱۳۴ قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت ۱۳۴۷ که ناظر به تعیین حق الزحمه مدیران می باشد. تنها به عنوان مدیران غیر موظف بدون هیچ توضیحی اشاره نموده است.
مدیر موظف یا مقیم چیست؟
منظور از مدیر موظف شخصی است که معمولاً علاوه بر سمت عضویت هیات مدیره مسئولیت یکی از بخش های اجرایی مثلاً سرپرستی بخش تولید را در اختیار دارد. یا بدون داشتن مسئولیت اجرایی در شرکت، حضورش ثابت بوده و اصطلاحاً مدیر مقیم است.
مدیر غیرموظف یا غیرمقیم چیست؟
در مقابل مدیر غیر موظف یا غیر مقیم به مدیری گفته می شود که تنها برای شرکت در جلسات هیات مدیره یا امضای قراردادها و اسناد در شرکت حضور می یابد. بنابراین سمت اجرائی در شرکت بر عهده ندارد.
