مسئولیت نماینده شخص حقوقی عضو هیات مدیره
آیا شخصیت حقوقی در قبال اعمال نماینده خود در هیات مدیره مسئول است
موضوع مسئولیت شخص حقوقی ای که عضو هیات مدیره است محلی از بحث نیست. کما اینکه طبق قاعده تابع و متبوع در اینکه این شخص در قبال اعمال نماینده خود در هیات مدیره مسئول است. مناقشه ای وجود ندارد. لکن نسبت به مسئولیت شخص ماده ۱۹۶ قانون مدنی کسی که معامله میکند. آن معامله برای خود ان شخص محسوب است. مگر این که در موقع عقد خلاف آن را تصریح نماید. با بعد خلاف آن ثابت شود. مع دلك ممکن است در ضمن معامله که شخص برای خود میکنند. تعهدی هم به نفع شخص ثالثی بنماید.
مسئولیت نماینده شخصیت حقوقی
در خصوص قائم مقام های عام و خاص و اینکه به طرف قرارداد هستند. نه شخص ثالث که نماینده شخص حقوقی است. باید گفت این مسئولیت بر اساس رابطه قراردادی اما در مورد تخلفات شخصی ای که نماینده در حین و اثنای فعالیت خود در هیات مدیره مرتکب می.شود. مسئولیت وی شخصی می باشد.
مسئولیت نماینده، همانند مسئولیت مدنی و جزائی که مدیران شرکت
به عبارتی همان مسئولیت مدنی و جزائی که مدیران متحمل میشوند. بر او نیز بار میشود. بدون اینکه در مسئولیت مشترکی که با شخص حقوقی که نمایندگی آن را به عهده دارد اخلالی ایجاد شود. در حقوق کشور ما مانند حقوق ،فرانسه مسئولیت نماینده مسئولیت تمامی میباشد.
مسئولیت های شخصیت حقوقی و مسئولیت نماینده ایشان
زیرا طبق ماده ۱۱۰ لایحه قانونی نماینده شخص حقوقی مشمول همان شرایط و تعهدات و مسئولیتهای مدنی و جزائی عضو هیات مدیره بوده و از جهت مدنی با شخص حقوقی که او را به نمایندگی تعیین نموده است. مسئولیت تضامنی خواهد داشت. یعنی نماینده همان مسئولیت مدنی را دارد. که اعضای هیات مدیره اصلی متحمل میشوند. آن هم به صورت تضامنی با شخص حقوقی ای که نمایندگی آن را عهده دار است.
مسئولیت شخص نماینده در مقابل ورشکستگی شرکت عضو
با توجه به تأکید این ماده بر اینکه چنین نمایندهای مشمول همان شرایط و تعهدات و مسئولیتهای مدنی و جزائی عضو هیات مدیره بوده از جهت مدنی با شخص حقوقی عضو هیات مدیره که او را به نمایندگی تعیین نموده است. مسئولیت تضامنی خواهد داشت.
موضوع مسئولیت تضامنی نماینده شخص حقوقی مورد تنقید .است. زیرا نماینده را در وضع مساوی با شخص حقوقی قرار داده است. به عبارتی چنانچه وضعیت مذکور در ماده ۱۴۳ لایحه قانونی اتفاق افتد. یعنی ورشکستگی شرکت معلول تخلفات اعضای هیات مدیره باشد. آنان منفردا و یا متضامنا محکوم به تأدیه آن قسمت از دیونی که پرداخت آن از دارائی شرکت ممکن نیست می.شوند.
این در حالی است که نماینده معمولاً کارمند شرکت مادر است. غالباً دمه مالی ضعیف دارد. لذا چنین حکمی در واقع به مثابه مجازات (sanction) است. تا تصمیمات جبران ضرور (reparation). کما اینکه چنین مسئولیتی منجر به عدم عدالت میگردد. چرا که نماینده همیشه از استقلال کافی بهره مند نیست.
غالبا از سوی شخص حقوقی و تعلیمات شدید و غلیظ صادر میشود. که باید از آنها تبعیت کند. لذا در مواردی همچون مورد ماده ۱۴۳ لایحه قانونی عدالت اقتضاء میکند. که تادیه آن قسمت دیونی که پرداخت آن از دارائی شرکت ممکن ،نیست. اصلاً بـه بر عهده شخص حقوقی که دارای صفت عضویت در هیات مدیره است قرار گیرد.
جنبه احتیاطی داشتن مسئولیت شخص نماینده
لكن مسئولیت شخص نماینده در این زمینه جنبه احتیاطی داشته باشد. در پاسخ به این انتقاد تلاش شده است. که با تکیه بر این موضوع که نماینده شخص حقوقی در حکم مدیران اصیل در هیات مدیره تلقی میشود.
در تصمیمات مشارکت داشته و از اختیارات آنان متمتع .است. وی را در صورت اعمال از دقت و توجه در اداره شرکت بویژه در زمینه عجز شرکت از تادیه دیونی که دارد مسئول بدانند.
مضافاً اینکه به مثابه تهدیدی است که وی را وا میدارد. که کار خود را درست انجام دهد. که در واقع بار سنگینی است که بر بار مسئولیت قراردادی وی نسبت به شخص حقوقی ای که نمایندگی آن را دارد اضافه میشود.
مسئولیت جزایی شخص نماینده
اما در رابطه با مسئولیت جزایی شخص نماینده که نتیجه تخلفات وی در اداره شرکت است و موجب ضرر شرکت یا سهامداران یا غیر شده است. وی مسئولیت شخصی دارد. مگر اینکه حول مسئولیت کیفری شخص حقوقی مسأله ای پیش بیاید. که در چنین حالتی مجازات مزدوج برشخص حقوقی و شخص حقیقی ای که نماینده آن در هیئت مدیره است اعمال میگردد.
اشتراک مسئولیت مدنی مدیران و نمایندگان
در کشور ما همانطور که اشاره کردیم همان مسئولیت مدنی که مدیران دارند نماینده شخص حقوقی در هیئت مدیره نیز خواهد داشت. زیرا وی در حکم مدیر تلقی میشود لکن در مورد مسئولیت جزائی ،نماینده این مسئولیت شخصی است مگر اینکه به نام و در راستای منافع شخص حقوقی مرتکب جرم شده .باشد. در این صورت شخص حقوقی نیز مسئولیت کیفری پیدا می.کند. لذا باید توجه داشت که مسئولیت شخص حقوقی موجب استبعاد مسئولیت جزائی نماینده آن در هیئت مدیره نمی باشد.
کما اینکه تحدید این مسئولیت بر شخص حقوقی موجب نمیشود. که ما در مسئولیت شخص حقیقی که نماینده شخص حقوقی میباشد. تردید کنیم.
مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی
بر اساس ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی در مسئولیت کیفری اصل بر مسئولیت شخص حقیقی است. شخص حقوقی در صورتی دارای مسئولیت کیفری است. که نماینده قانونی شخص حقوقی به نام یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی .شود. مسئولیت کیفری اشخاص حقوقی مانع مسئولیت اشخاص حقیقی مرتکب جرم نیست».
