شرکت تجاری و غیر تجاری
شرکتهای تجاری
شرکتهای تجاری از جنبه های نظری و عملی چندی سزاوار بررسی و مطالعه می باشند ،تعریف ،فرضیات دسته بندی ساختار و کار کرد هر رکن از جنبه های کلیدی موضوع بحث شرکت تجاری هستند. که مطالعه هر یک به فراخور موقعیت و حوصله نوشتار پیش رو صورت خواهد گرفت.
تعریف شرکت تجاری
در حقوق موضوعه ایران هیچ تعریفی از شرکت تجاری ارائه نشده و تنها تعریف شایان اشاره از شرکت و نه شرکت تجاری تعریف شرکت مدنی در قانون مدنی و گروه اقتصادی با منافع مشترک در قانون برنامه پنجم توسعه و سپس قانون احکام دائمی قوانین برنامه های توسعه می باشد.
که پیشتر شرح آنها گذشت اوصاف این شرکت ها با ویژگی ها و عناصر شرکت تجاری مطابقت ندارد. از دید یکی از اساتید حقوق تجارت علت نبود تعریفی از شرکت تجاری در قانون تجارت ایران اقتباس ناقص این قانون از حقوق فرانسه می باشد. چرا که شرکت تجاری نه در قانون تجارت بلکه در ماده ۱۸۳۳ قانون مدنی فرانسه تعریف شده است.
شرکت های تجاری از دیدگاه حقوقدانان
ایشان ضمن رد تعریف دیگر نویسندگان شرکت تجاری را بدین گونه تعریف نموده اند.
شرکت تجاری، قراردادی است که به موجب آن یک یا چند نفر توافق می کنند. سرمایه مستقلی را که از جمع آورده های آنها تشکیل می شود ایجاد کنند. و به موسسه ای که برای انجام مقصود خاصی تشکیل می گردد اختصاص دهند. و در منافع و زیانهای احتمالی حاصل از به کارگیری سرمایه سهیم شوند.
در تعریف بالا نفر یا شخص حقیقی از عناصر تعریف شرکت تجاری به حساب آمده در حالیکه اشخاص حقوقی نیز ممکن است در تشکیل شرکت و عضویت در آن نقش داشته باشند. بعلاوه، در تعریف بالا گفته شده که شرکت قرار دادیست که یک یا چند نفر توافق می کنند.
تعداد شرکای شرکت تجاری در ایران و کشورهای اروپایی
در حالیکه در حقوق ایران گذشته از آنکه برای انجام توافق مشارکت بیش از یک شخص ضرورت دارد، وجود دو شریک شرط لازم برای تاسیس و ادامه فعالیت شرکت تجاری به شمار می رود.
این در حالیست که در حقوق کشورهای اروپایی از جمله فرانسه و انگلستان به پیروی از دستورالعمل های اتحادیه اروپا شرکت یک نفره به رسمیت شناخته شده است.
شرکت تجاری چیست؟
از توافق اراده دو یا چند شخص و استمرار اعتباری آن به منظور سرمایه گذاری در یک یا چند عمل تجاری به قصد گذشتن از مالکیت خصوصی خود نسبت به آورده های خویش و استفاده از شخصیت حقوقی مستقل و اعطایی قانون گذار و تقسیم منافع احتمالی آن بین خوده در تعریف بالا تلاش شده تا اوصاف اصلی شرکت مورد توجه قرار گیرد.
شرکت تجاری و غیر تجاری
مفهوم شرکت تجاری
لکن قید اوصافی مانند استمرار اعتباری و گذشتن از مالکیت خصوصی به جای تبیین مفهوم شرکت تجاری بیشتر به ابهام در شناخت مفهوم شرکت تجاری افزوده است. چرا که سرمایه گذار یا سهامدار با تشکیل شرکت از مالکیت خصوصی خود به طور کلی اعراض نمی کند. بلکه مالکیت وی بر آورده تبدیل به مالکیت در مال دیگر می گردد.
سهام و سهامدار شرکت تجاری
برای مثال سهامداری که پول نقد با آپارتمان خود را به عنوان آورده سهامدار وارد شرکت نموده، اگر چه مالکیت خود بر وجه نقد یا آپارتمان را از دست می دهد. ولی به جای آن مالک مال دیگری می گردد. که سهام خوانده می شود. یکی دیگر از اساتید حقوق تجارت از شرکت تجاری تعریفی متفاوت از تعریف های پیشین بدین شرح پیشنهاد نموده است:
شرکت عهدی است که بوسیله آن دو یا چند شخص توافق می کنند آورده هایی را به منظور تقسیم منافع احتمالی مشترکاً مورد تجارت قرار دهند. تعریف بالا بدون توجه به ماهیت واقعی شرکت تجاری که نه قرارداد بلکه شخصیت حقوقی است. تفاوتی با شرکت مدنی به دست نمی دهد.
تعریف شرکت تجاری از دیدگاه دکتر ستوده تهرانی
دکتر ستوده تهرانی تعریف ساده تری از شرکت تجاری را بدین شرح به دست می دهد
شرکت تجاری عبارت است از سازمانی که بین دو یا چند نفر تشکیل میشود. که در آن هر یک سهمی به صورت نقد یا جنس یا کار خود در بین می گذارند. تا مبادرت به عملیات تجارتی نموده و منافع و زیانهای حاصل را بین خود تقسیم کنند.
مصادیق شرکت تجاری
تعريف بالا شخصیت حقوقی را سازمان به شمار آورده و از نظریه قراردادی بودن شرکت فاصله گرفته است. با این حال تعریف مزبور ایراداتی را پیش رو می گذارد. که به کارگیری واژه نفر به جای شخص و نیز قید کار به عنوان آورده از آن جمله این ایرادات می باشند.
چرا که در حقوق ایران و در عالم ،،حقوق نیروی کار نمی تواند سرمایه ای با دوام و دارای ارزش مالی قابل اندازه گیری تلقی گردد. مگر آنکه در شکل آفرینش های فکری یا مالکیت معنوی مانند ،اختراع امتیاز و یا نشان تجاری در آمده باشد.
عليرغم همه تلاشهایی که برای تعریف شرکت تجاری صورت گرفته، به نظر می رسد. ارایه هر گونه تعریف هر چند جامع به در ک کار کرد و آثار شرکت تجاری مدد نمی رسانند. بلکه خود موجب سردرگمی در تشخیص مصادیق شرکت تجاری می گردد.
شرکتهای غیر تجاری
همان گونه که در مبحث انواع اشخاص حقوقی گفته شد، شرکت غیر تجاری به شخصیت حقوقی گفته می شود. که شرکت مدنی نیست چون ثبت شده و شخصیت حقوقی دارد و نه شرکت تجاری است زیرا که نه موضوعش تجاری و نه در اشکال شرکتهای تجاری مقرر در قانون تأسیس شده است.
شرکت های تعاونی و همۀ مؤسسات ثبت شده دارای شخصیت حقوقی که شرکت تجاری نیستند. را میتوان شرکت غیر تجاری دانست. موسسات حقوقی، موسسات حسابرسی و حتی موسسات خیریه که در مرجع ثبت شرکتها و مؤسسات غیر تجاری به ثبت رسیده را می توان شرکت غیر تجاری به شمار آورد.
شرکت تجاری و غیر تجاری
انواع شرکت های غیر تجاری
شرکتهای غیر تجاری را می توان به دو دسته کلی تقسیم کرد:
1- شرکتهای غیر تجاری با اهداف غیر مادی
2- شرکتهای غیر تجاری با اهداف مادی
شرکتهای غیر تجاری با اهداف غیر مادی
شرکتهای غیر تجاری با اهداف غیر مادی: این تشکیلات غیر تجاری که با عنوان شرکت های غیر انتفاعی شناخته می شوند، با هدف منفعت طلبی یا اهداف مالی و تقسیم آن بیت اعضای شرکت تشکیل نمی شوند. از جمله این شرکت ها می توان، انجمنهای اسلامی، احزاب، گروههای سیاسی، صندوق های قرض الحسنه و خیریه ها را نام برد.
شرکتهای غیر تجاری با اهداف مادی
شرکتهای غیر تجاری با اهداف مادی: این شرکت ها بیشتر بر مبنای اقتصادی و منفعت طلبی بنا می شوند. و با تقسیم منابع مالی بین اعضای خود یا با کانون های حقوقی و فنی، به ارائه خدمات شهری می پردازند.
شرکت تجاری و غیر تجاری
ویژگی های شرکت های غیر تجاری
در حقیقت شرکت غیر تجاری با سه ویژگی شناسایی میشود :
نخست آنکه در زمره شرکتهای تجاری مادۀ ۲۰ قانون تجارت و یا شرکت تعاونی سهامی عام نیست.
دوم آنکه در مرجع ثبت شرکتها و مؤسسات غیر تجاری به ثبت می رسد.
و سومین ویژگی، وجود شخصیت حقوقی برای این دسته از شرکتهاست در حالیکه شرکتهای مدنی نه به ثبت میرسند و نه شخصیت حقوقی دارند تنها استثناء برای ثبت نشدن شرکت مدنی همان گونه که پیشتر دیدیم گروه اقتصادی با منافع مشترک می باشد.
دو مشخصه شرکت های تجاری
با توضیحات بالا میتوان همۀ اشخاص حقوقی مشمول ماده یک آیین نامه اصلاحی ثبت تشکیلات و مؤسسات غیر تجاری ۱۳۳۷ را در زمره شرکتهای غیر تجاری به شمار آورد، چرا که هم ثبت می شوند. و هم دارای شخصیت حقوقی هستند.
