بازرس شرکت سهامی خاص

بازرسان شرکت سهامی خاص

تعریف بازرس

ناظر شخصی است که برای نظارت بر عملکرد یک سازمان یا شرکت منصوب می شود. بازرسان مسئول بررسی عملکرد و اطمینان از انطباق با قوانین و مقررات هستند. آنها همچنین برای شناسایی و گزارش هرگونه سوء استفاده یا تخلف بالقوه به کار گرفته می شوند. وظایف بازرسی ممکن است بسته به حوزه تجاری و نوع سازمان یا صنعت متفاوت باشد. در ادامه این مقاله به اهداف و وظایف بازرسی می پردازیم.

لزوم وجود بازرس در شرکت سهامی

بر اساس ماده 150 لایحه اصلاحی قانون، وجود حداقل یک بازرس در شرکت سهامی ضروری است. اما اگر چند بازرس وجود داشته باشد، با هم کار نمی کنند. بلکه هر کدام به تنهایی می تواند وظایف خود را انجام دهد. اما آنچه مهم است این است که همه بازرسان باید یک گزارش تهیه کنند و مغایرت های گزارش را همراه با دلایل آن یادداشت کنند.

عزل و استعفای بازرس شرکت سهامی خاص یا سهامی عام

مجمع عمومی می تواند هر زمان که بخواهد بازرس را عزل کند مشروط بر اینکه جانشینی برای بازرس تعیین کند. (ماده 144 قانون س) بازرس نمی تواند خسارت ناشی از عزل خود را مطالبه کند. بازرس همچنین می تواند قبل از پایان دوره بازرسی استعفا دهد.

نحوه انتخاب بازرس شرکت سهامی خاص

همانطور که در مواد قبل گفته شد، اولین بازرس یا بازرسان در شرکت سهامی خاص توسط مجمع عمومی موسس و در شرکت خصوصی توسط موسسین انتخاب می شوند. پس از تأسیس و ثبت شرکت، انتخاب و عزل بازرسان وظیفه مجمع عمومی عادی سالیانه است. جهت انجام این مورد باید صورتجلسه مجمع عمومی عادی جهت انتخاب یا عزل بازرس شرکت تنظیم و ثبت نمود.

اما در یک مورد در صورتی که مجمع عمومی بازرس تعیین نکند. یا بازرس نتواند یا نخواهد گزارش را ارائه دهد، طبق ماده 153 لایحه اصلاحی قانون تجارت شماره 1347، بازرس با حکم دادگاه انتخاب می شود.  دادگاه بنا به درخواست، هر ذینفعی را که توسط بازرس شناسایی شود، خواهد داشت.
ماده 144 لایحه قانونی اصلاح قانون تجارت 1347 مقرر می دارد که آیین نامه اولیه اداره نظارت بر بازرسان نحوه انتخاب و عزل آنان را پیش بینی کرده و در تبصره ماده مذکور حکم دیگری در رابطه با شرایط انتخاب شرکت پیش بینی شده است. بازرسان و شرکت های دولتی نگران بوده اند. محتوای شعر شامل:
مجمع عمومی عادی هر ساله یک یا چند بازرس را برای انجام وظایف خود بر اساس این قانون انتخاب می کند ، به شرطی که: جانشین آنها نیز انتخاب شود.
با توجه به مفاد مقاله قبل، توجه به چند نکته ضروری است:
اول: مجمع عمومی عادی باید هر سال بازرسان را انتخاب کند. بنابراین مدت مسئولیت بازرسان نمی تواند بیش از یک سال باشد. علاوه بر این، قسمت دوم ماده مستلزم آن است که ادامه کار بازرسان فعلی تنها با انتخاب مجدد آنها محقق می شود.
ثانیاً از آنجایی که بازرس یا بازرسان توسط انجمن مذکور انتخاب می‌شوند، همان مرجع می‌تواند در هر زمانی که بخواهد، البته به شرط انتخاب جایگزین، آنها را عزل کند.
نکته سوم برگرفته از اصل 146، وظیفه مجمع عمومی عادی انتخاب یک یا چند بازرس جایگزین است در حالی که حضور مدیران الزامی نیست.

نکاتی که مجمع عمومی عادی در هنگام انتخاب بازرسان باید رعایت کند:

بازرسان نباید منع قانونی برای فعالیت در این زمینه داشته باشند، یعنی مرتکب جرم ممنوعه شده اند.
مدیرعامل و اعضای هیئت مدیره شرکت نمی توانند به عنوان بازرس شرکت انتخاب شوند.
بستگان مدیران و مدیران شرکت نمی توانند به عنوان بازرس انتخاب شوند.

آیا مدرک تحصیلی برای بازرسان شرکت لازم است؟

خیر، برای ثبت نام نیازی به داشتن مدرک علمی برای هیچ عضوی نیست. مگر در مواردی که موضوع شرکت مستلزم مجوز خاصی باشد که مدرک خاصی را می طلبد.

انتخاب بازرس در حقوق تجارت

اولین بازرسان شرکت سهامی عام توسط مجمع عمومی مؤسسان انتخاب می شوند. مجمع عمومی عادی پس از ثبت شرکت بازرسان را انتخاب می کند. در شرکت سهامی خاص بازرسان توسط کلیه سهامداران شرکت انتخاب می شوند (بند 3 ماده 20 بند 3 ماده 74 و ماده 145 لایحه اصلاحی قانون تجارت).
آیا حسابرس یک شرکت می تواند سهامدار باشد؟
آیا حسابرس می تواند سهامدار باشد؟ برای پاسخ به این سوال می توان گفت که این امر در شرکت های سهامی خاص امکان پذیر است و بازرس یا بازرسان را می توان از بین سهامداران انتخاب کرد. اما در شرکت های سهامی عام بازرس باید از خارج از شرکت معرفی و انتخاب شود.

شرایط بازرس در شرکت سهامی خاص

شرکتهای سهامی خاص یا شرکتهای از نوع دیگری نیز که حسب درجه اهمیت و حجم معاملات آنها ،لیست آنها توسط وزارت امور اقتصادی و دارایی انتشار پیدا میکند. هم باید حسابرس خود را از میان حسابداران رسمی انتخاب کنند. که این حسابرس هم میتواند در عین حال بازرس شرکت هم باشد.

از جمله شرایط بازرس شرکت سهامی خاص به موارد ذیل می توان اشاره کرد:

• در همه موارد بالا انتخاب بازرس( یعنی حسابرس و بازرس از میان حساب داران رسـ صورتی است. که شرکت از شرکتهایی باشد. که مکلف به انتخاب حسابرس است که در این صورت حسابرس را در عین حال به عنوان بازرس شرکت نیز انتخاب می کند.
• ولی اگر از جمله شرکتهای مکلف به انتخاب حسابرس نباشد. میتواند بازرس خود را از میان اشخاص غير حسابداران رسمی انتخاب کند. به جز شرکتهای دولتی که الزاماً باید بازرس قانونی خود را سازمان حسابرسی قرار دهند .(بندهای الف و ب ماده ۷ قانون اساسنامه سازمان حسابرسی ضمانت اجرای عدم رعایت این تکالیف حسب ماده ۳ آیین نامه اجرایی تبصره ۴ قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه ای حسابداران ذی صلاح به عنوان حسابدار ،رسمی این است.

آیا بازرس می تواند کارمند شرکت باشد؟

در شرکت های سهامی خاص می توان کارکنان ارگان های خصوصی و دولتی را به عنوان بازرس انتخاب کرد. این افراد بر عملکرد شرکت نظارت می کنند و در صورت مشاهده جرائم به مجمع عمومی گزارش می دهند.

 مسئولیت بازرس در شرکت سهامی خاص

مسئولیت بازرس در شرکت سهامی خاص در اجرای وظایف دارای دو نوع مسئولیت است: مسئولیت مدنی و مسئولیت کیفری

الف) مسئولیت مدنی بازرس

ماده ۱۵۴ لایحه قانونی مقرر میکند. بازرسان یا بازرس شرکت سهامی خاص در مقابل شرکت و اشخاص ثالث نسبت به تخلفاتی که در انجام وظایف خود مرتکب می شوند، طبق قواعد عمومی مربوط به مسئولیت مدنی مسئول جبران خسارات وارده خواهند بود)). درمورد این ماده چن نکته شایان ذکر است.

مسئولیت کیفری بازرس شرکت های سهامی

مسئولیت کیفری بازرس شرکت های سهامی در قانون تعریف شده است. احکام کیفری در قوانین مختلف به ویژه قانون مجازات اسلامی منبع اصلی قانونی محسوب می شود.

خیانت در امانت، جعل، استفاده از اسناد مجعول و سرقت جرم است. اطمینان از اجرای آن را باید در قانون مجازات اسلامی یافت.

در قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت سال 1347 تنها دو آیین نامه یعنی مواد 266 و 267 وجود دارد که مسئولیت های کیفری مانند حبس و جزای نقدی را برای بازرسان پیش بینی کرده است.

انواع جرایم مهم برای بازرسان شرکت

وی با توجه به حساسیت سمت بازرس شرکت های تجاری، علاوه بر مسئولیت مدنی، در موارد مهمی نیز اتهامات کیفری مطرح کرد. بازرس برای برخی رفتارها مجازات کیفری در نظر گرفت.

ضمانت عدم پرداخت مابقی مبلغ اسمی سهام ادامه مطلب

در زیر به چند جرایم مهم برای بازرس اشاره می کنیم که می توانید در این زمینه از وکلای کیفری کمک بگیرید.

1- هرکس منع قانونی بازرس شدن داشته باشد (مثلا یکی از بستگان مدیران) و از این منع قانونی آگاه باشد. اگر سمت بازرسی را بپذیرد مقصر است. بر اساس ماده 266 لایحه قانونی اصلاح قانون تجارت، وی ممکن است تا 6 ماه به حبس محکوم شود.

برای اطلاع از ممنوعیت های اعمال شده برای افرادی که نمی توانند بازرس شوند به ماده 147 لایحه اصلاح قانون تجارت مراجعه کنید.

2- در صورتی که بازرس عمداً اطلاعات خلاف واقع در اختیار مجمع عمومی قرار دهد. یا اطلاعات نادرست را تایید کنید. طبق ماده ۲۶۷ لایحه اصلاح قانون تجارت به حبس تا دو سال محکوم می شود.

در مورد جرایم ذکر شده در لایحه قانون اصلاح بخشی از قانون تجارت نکته بسیار مهمی وجود دارد و آن این است که این جرایم فقط شامل شرکت های سهامی عام و خصوصی می شود. جرایم آن ممکن است به شرکت های دیگر سرایت نکند، مگر اینکه آن عمل، طبق قانون دیگری، نسبت به شرکت های دیگر جرم محسوب شود.

حقوق و حق الزحمه بازرسان شرکت سهامی خاص

در زیر به شرح پاداش و حق الزحمه بازرسان شرکت سهامی خاص بازرسان شرکت می پردازیم.

اول: بازرسان در مورد وظایفی که انجام می دهند. کارمزد می گیرند. میزان حق الزحمه توسط مجمع عمومی تعیین می شود.

ثانیاً بازرس یا بازرسان شرکت می توانند در موارد خاص مجمع عمومی عادی را دعوت کنند. در این صورت دستور جلسه باید در دعوتنامه ذکر شود.

ثالثاً: بازرس یا بازرسان حق دارند در جلسه مجمع عمومی که برای انتخاب بازرس تشکیل می شود شرکت کنند. طبق ماده 259 لایحه قانونی، رئیس و اعضای هیئت مدیره شرکت نمی توانند بازرسان شرکت را عمداً به مجمع عمومی صاحبان سهام دعوت کنند. مجازات حبس از دو تا شش ماه یا جزای نقدی از بیست هزار تا دویست هزار ریال یا هر دو مجازات خواهد بود.

چهارم: بازرسان حق دارند کلیه مدارک مورد نیاز خود را دریافت کنند. به آنها داده شده است. در صورت عدم ارائه این مدارک توسط هیئت مدیره به بازرسان، مجازات مقرر در ماده 260 لایحه قانونی اعمال خواهد شد. به خصوص اگر شرکت سهامی چند بازرس داشته باشد. هر بازرس حق دارد به تنهایی وظایف خود را انجام دهد. البته یک گزارش تهیه کنند. در صورت وجود اختلاف نظر بین بازرسان، اختلاف نظر با ذکر دلیل در گزارش قید می شود.

وظیفه بازرس در شرکت سهامی خاص

این وظیفه بازرس در شرکت سهامی خاص به صورت متناوب در پیش نویس قانون ذکر شده است. برخی از این وظایف در زیر ذکر شده است. بازرس یا بازرسان باید هر گونه تخلف یا اشتباه در امور شرکت را از مدیران و مدیرعامل اطلاع دهند. اطلاعیه اولین مجمع عمومی اگر در حین انجام مأموریت خود متوجه شوند که جنایتی رخ داده است. باید مراتب را به مرجع قضایی ذیصلاح اعلام و به مجمع عمومی اول گزارش دهند.

1-بازرسی از اسناد و مدارک و اطلاعات مربوط به شرکت

بازرس یا بازرسان اختیار دارند. در هر موقع از سال مالی رسیدگی و بازرسی لازم را انجام داده و اسناد و مدارک و اطلاعات راجع به شرکت را از مسؤولین شرکت مطالبه کرده،  مورد رسیدگی قرار دهند.  بازرس یا بازرسان میتوانند به مسؤولیت خود در انجام وظائف محوله از نظر کارشناسان استفاده نمایند. به شرط آنکه آنها را به شرکت معرفی نموده باشند. کارشناسان تعیین شده حق دارند مانند بازرسان هرگونه تحقیق و رسیدگی را به عمل آورند.  ( مستفاد از ماده ۱۴۹، ل.ا.ق.ت).

2- نحوه گزارش بازرسان

چنانچه شرکت بازرسان متعدد داشته باشد. هر یک از بازرسان میتوانند به تنهایی وظایف خود را انجام دهند.ولی کلیه بازرسان مکلفند گزارش واحدی تهیه نمایند. و در صورت وجود اختلاف نظر بین ،بازرسان موارد اختلاف با ذکر دلیل در گزارش قید خواهد شد. ( تبصره ماده ۱۵۰ ، ل…ق.ت).

اهمیت گزارش بازرسان شرکت سهامی خاص

در صورتی که مجمع عمومی اعم از عادی یا فوق العاده بدون دریافت گزارش بازرس یا براساس گزارش اشخاصی که بر خلاف ماده ۱۴۷ قانون اصلاحی تجارت به عنوان بازرس تعیین شدهاند. صورت حساب دارایی و ترازنامه و حساب سود و زیان شرکت را مورد تصویب قرار دهد. چنین تصویبی هیچگونه اثر قانونی نداشته، از درجه اعتبار ساقط خواهد بود. (ماده ۱۵۲، ل.ا.ق.ت)

اگر مجمع عمومی بازرس معین نکرده باشد .یا یک یا چند نفر از بازرسان به عللی قادر نباشند. تا گزارش خود را به مجمع عمومی تقدیم نمایند. و یا از دادن گزارش امتناع کنند.

در این صورت رئیس دادگاه شهرستان به تقاضای هر ذینفع (اعم از سهامدار – ثالث ذينفع – شرکت ) بازرس یا بازرسانی را به تعداد مقرر در اساسنامه شرکت انتخاب خواهد کرد. تا وظایف مربوط را تا انتخاب بازرس توسط مجمع عمومی انجام دهند. تصمیم رئیس دادگاه مزبور در این مورد قطعی میباشد.(  ماده ۱۵۳، ل.ا.ق.ت).

تعیین سمت اعضا و بازرسان در شرکت سهامی خاص

همانطور که می دانید برای ثبت شرکت سهامی حداقل 3 سهامدار و 2 بازرس الزامی است. از این دو بازرس، یکی بازرس اصلی و دیگری بازرس علی البدل است. هیئت مدیره شرکت سهامی خاص باید حداقل از سه نفر تشکیل شود. بازرسان و اعضای هیئت مدیره نباید هیچ نوع رابطه خانوادگی داشته باشند.

بازرس علی البدل

علاوه بر بازرس اصلی، شرکت باید یک یا چند بازرس جایگزین داشته باشد تا در مواقعی که بازرسان اصلی قادر به انجام وظایف خود نیستند (مانند فوت، استعفا، اخراج، اخراج و غیره) آنها را جایگزین کنند.

انتخاب بازرس شرکت توسط دادگاه

در صورتی که شرکت بازرس تعیین نکند و یا یک یا چند بازرس نتوانند گزارشی ارائه کنند یا به دلایلی از انجام وظایف خود امتناع کنند. رئیس دادگاه شهر بر اساس درخواست هر ذینفع، بازرس یا بازرسانی را برای انجام وظایف مربوطه تا انتخاب بازرس توسط مجمع عمومی انتخاب می کند.

مدت زمان بازرسان شرکت سهامی

مدت تصدی بازرس یک سال از تاریخ انتخاب در مجمع عمومی عادی می باشد. اگرچه انتخاب مجدد بازرس بدون مانع انجام شد.

عزل بازرس شرکت سهامی خاص

مجمع عمومی عادی می تواند هر زمان که بخواهد نسبت به عزل بازرس شرکت سهامی خاص اقدام کند. مشروط بر اینکه جانشینی برای بازرس تعیین کند. (ماده 144 قانون س) بازرس نمی تواند خسارت ناشی از عزل خود را مطالبه کند. بازرس همچنین می تواند قبل از پایان دوره بازرسی استعفا دهد.